Μέρες αγώνα Οδηγούσα σ’ έναν ιταλικό αυτοκινητόδρομο όταν πληροφορήθηκα τη σύλληψη του Πινοτσέτ, κι αφού το πανηγύρισα, έσπευσα να τηλεφωνήσω στη σύντροφό μου. Ήθελα ν’ ακούσω τη φωνή της. Παρακαλούσα να μη το είχε ακούσει, να τη μάθαινε από μένα αυτή την υπέροχη είδηση, αλλά, μόλις σήκωσε το τηλέφωνο, άκουσα την αλλοιωμένη αναπνοή της, τη δυσπιστία, την ικανοποίησή της, στροβίλους αναμνήσεων που την ξαναγύριζαν στην κόλαση της Βίγια Γκριμάλντι, στα νιάτα μας που είχαν κοπεί στα δυο με μια σπαθιά. «Άγαλμα θα πρέπει να τον κάνουμε αυτόν το δικαστή Γκαρθόν» είπε με φωνή σπασμένη απ’ τη συγκίνηση. «Θα χρειαστούν πολλές μέρες αγώνα για να επιτύχουμε την έκδοση του Πινοτσέτ στην Ισπανία» απάντησα και, με το που έκλεισα, θυμήθηκα πως και στις 11 Σεπτεμβρίου 1973 είχαμε μιλήσει για πολλές μέρες αγώνα ώσπου να νικήσουμε τους πραξικοπηματίες και να επαναφέρουμε στη Χιλή τη δημοκρατική ομαλότητα. Και πράγματι, αυτός ο αγώνας δόθηκε – κι ήταν πολύ σκληρός. Ο Πινοτσέτ, η χιλιανή Δεξιά και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ υπό την ηγεσία του Χένρι Κίσιντζερ, έβαλαν το Κακό, τα βασανιστήρια, τις εξαφανίσεις, την εξορία, το θάνατο· εμείς, το θάρρος και τα θύματα. Κι ήταν μακρύς αυτός ο αγώνας, στη Χιλή και την εξορία. Οι σύντροφοι της Αντίστασης στο εσωτερικό δεν άφησαν τη δικτατορία σε χλωρό κλαρί. Ενόσω οι μικρόψυχοι ηγέτες προσπαθούσαν να εφαρμόσουν ένα είδος νέου μοντέλου εμπνευσμένου από τον Γατόπαρδο, όπου όλα έπρεπε ν’ αλλάξουν για να μείνουν ίδια, οι αντιστασιακοί σοσιαλιστές, κομμουνιστές, χριστιανοί της Αριστεράς, οπαδοί του MIR και του Πατριωτικού Μετώπου Μανουέλ Ροδρίγκες, ανέλαβαν την ευθύνη να υπενθυμίζουν στο δικτάτορα, επί δεκαέξι συναπτά έτη, ότι είχε να αντιμετωπίσει μιαν αξιοπρέπεια εμπνευσμένη από τον Κόμη Μόντε Κρίστο, το έμβλημα του οποίου («Δεν ξεχνώ, δεν συγχωρώ») θα υιοθετούνταν και θα εφαρμοζόταν, ανεξάρτητα από τις συμβιβαστικές προσπάθειες όσων κατεργάζονταν μια πιθανή επιστροφή στη δημοκρατική ομαλότητα· επιστροφή, που ο δικτάτορας δεν τη δέχτηκε παρά μόνον όταν, παρά τις συστηματικές δολοφονίες και εξαφανίσεις, είδε να χάνει τη δύναμή του απέναντι σ’ ένα λαό ανυπότακτο. Ο Πινοτσέτ συνελήφθη στο Λονδίνο όταν πρόεδρος της Χιλής (δεύτερος μεταδικτατορικός «δημοκρατικός») ήταν ο Εδουάρδο Φρέι, η θητεία του οποίου χαρακτηρίστηκε από το γεγονός ότι άφησε άθικτους τους απαίσιους νόμους της δικτατορίας και τήρησε τις συμφωνίες που είχαν υπογραφεί με την Πινοτσέτ πίσω απ’ την πλάτη του λαού. Τότε κατέστη προφανές ότι η ίδια η χιλιανή κυβέρνηση θα ήταν αυτή που θα υπερασπιζόταν λυσσαλέα τον τύραννο και θα έκανε ό,τι μπορούσε για να εμποδίσει την έκδοσή του στην Ισπανία. Τελικά, ο Πινοτσέτ κατάφερε να εξαπατήσει τη δικαιοσύνη και να επιστρέψει στη Χιλή εν δόξη και τιμή. Ωστόσο, δεν είχε υπολογίσει ότι το παράδειγμα του δικαστή Βαλτάσαρ Γκαρθόν θα το ακολουθούσαν και άλλοι χιλιανοί δικαστικοί, κι ότι οι δικηγόροι του θα αναγκάζονταν να προσφύγουν στο αθλιότερο των τεχνασμάτων, να τον ανακηρύξουν παράφρονα, τρελό, για να τον γλιτώσουν γι’ άλλη μια φορά από τη δικαιοσύνη. Οι μέρες κατά τις οποίες ήταν κρατούμενος στο Λονδίνο, υπήρξαν αξέχαστες μέρες αγώνα. Οι πικετοφορίες μπροστά στην κλινική όπου κρατούνταν, επιτέλεσαν ένα επίμοχθο έργο ενημέρωσης που αναζωπύρωσε την παγκόσμια αλληλεγγύη με τον χιλιανό λαό και τη δίψα του για δικαιοσύνη. Αυτό το βιβλίο περιλαμβάνει άρθρα που γράφτηκαν εκείνες τις μέρες αγώνα, δημοσιεύτηκαν σε εφημερίδες και περιοδικά όλου του κόσμου, πέρασαν σε χιλιάδες σελίδες του internet, διαβάστηκαν σε ραδιοφωνικούς σταθμούς της Χιλής και τυπώθηκαν σε φυλλάδια που μοιράζονταν στους δρόμους του Σαντιάγο. Με τον Άριελ Ντόρφμαν αναλάβαμε το χρέος ν’ απαντήσουμε στις ατιμίες της χιλιανής Δεξιάς, αλλά και τους παραλογισμούς και τα ψέματα της κυβέρνησης. Δράσαμε εμπρηστικά, γράφοντας άρθρα σκοπίμως αγκιτατόρικα και ανατρεπτικά, γιατί η αλήθεια είναι πάντα ανατρεπτική. Παραδεχόμαστε με λύπη μας ότι δεν πετύχαμε την έκδοση του Πινοτσέτ στην Ισπανία όπου τον περίμενε μια δίκαιη δίκη, με όλες τις εγγυήσεις τις οποίες είχαν στερηθεί τα θύματά του. Όμως είμαι σίγουρος ότι τα άρθρα μας εκτιμήθηκαν από αυτούς που υπέφεραν, από αυτούς που υποφέρουν κι από αυτούς που δε χάνουν την ελπίδα τους και πιστεύουν ότι, ναι, μπορούμε να φτιάξουμε έναν άλλο κόσμο.