Κόκκινο, άφθονο κόκκινο. Ένα θραύσμα ήλιου πάνω στην άμμο και στα κατάξερα μαδέρια. Κόκκινο σαν το αίμα από το παρελθόν που αναβλύζει τις νύχτες της αγρύπνιας και των τσιγάρων. Κόκκινο χειροπιαστό, που λάμπει για λίγο καθώς γλιστράει ανάμεσα στα δάχτυλα μου κι απλώνεται πάνω στις τάβλες της ξύλινης πανσιόν. Μέσα μου φουντώνει η αδημονία. Ανυπομονώ να βρεθώ στο γραφείο μου κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό Μαπότσο, με το μεταλλικό μου γραφείο, τα δύο δωματιάκια μου, την κουζίνα με τα ράφια, τα κατσαρόλια και τα βιβλία μου που τα τρώει η σκόνη και η υγρασία, όπως τις αναμνήσεις μου. Έξι μήνες τώρα τα ίδια και τα ίδια. Απεριποίητος, με γένια από τη Δευτέρα ως την Παρασκευή, δουλεύω αδιαμαρτύρητα σ' αυτά τα ξύλινα δωματιάκια για τους παραθεριστές, με αντάλλαγμα λίγα λεφτουδάκια κι ένα μέρος για να κοιμάμαι. Η θάλασσα συνεχίζει το γνωστό της παιχνίδι, μαύρη κι άραχλη από τις βρομιές που έχει πετάξει ο κόσμος στην ακτή. Ο άνθρωπος πρέπει ν' αφήσει παντού τα χνάρια του, γι' αυτό καταστρέφει τα δάση, μετατρέπει τα ψάρια σε άλευρα και πετάει τα σκουπίδια του όπου του καπνίσει. Οι άνθρωποι λιγόστεψαν και το νερό και τον αέρα. Η θάλασσα αυτή μου φέρνει στο νου την πόλη και μέσα στην πόλη βλέπω την Γκρισέτα. Είπε πως μ' αγάπησε μα έφυγε. Δεν ήταν αρκετή η απογοήτευση της από τη ζωή ώστε να μείνει στο πλάι μου. Χρειαζόταν μεγαλύτερη δόση. Έπρεπε να ονειρευτεί και ν' απογοητευτεί αρκετά ώσπου να παραδεχτεί ότι η ζωή, τουλάχιστον η δική μου ζωή, γυρίζει σαν ρουλέτα που γέρνει μονόπαντα. Βρισκόμουν στο θέρετρο Λας Κρούσες κι έμεναν ακόμα δύο μήνες ώσπου να φτάσουν τα πρώτα κύματα των παραθεριστών. Η ακρογιαλιά, όπως κάθε καλοκαίρι, θα γινόταν κόλαση με τα ιδρωμένα κορμιά, με τα αντηλιακά λάδια, τις ομπρέλες και τους παγωτατζήδες. Τα δωματιάκια βρίσκονταν πεντακόσια μέτρα από το σπίτι του ποιητή Πάρα, ο οποίος, ένα απόγευμα, μου χάρισε μια χαρτοπετσέτα οπού είχε γράψει ένα απόφθεγμα του Μεγάλου Αρχηγού Σιάτλ. «Δεν ύφανε ο άνθρωπος το δίχτυ της ζωής. Είναι απλώς μια κλωστούλα του. Ό,τι κι αν κάνει στο δίχτυ θα το κάνει στον εαυτό του. Ό,τι συμβαίνει τώρα στη γη θα συμβεί και στα παιδιά της.» Ξυπνούσα στις οχτώ το πρωί. Ετοίμαζα τον καφέ μου και τον έπινα κοιτάζοντας τα βράχια που πάνω τους κάθονταν γλάροι και κορμοράνοι. Ύστερα έβγαινα για έναν περίπατο στην ακροθαλασσιά. Μάζευα βότσαλα, μικρά ξερά κλαδάκια, καρβουνάκια, κι όταν ο ήλιος έπιανε να καίει το δέρμα μου κολυμπούσα είκοσι ή τριάντα λεπτά νιώθοντας το χάδι του νερού να γλιστρά απαλά στο κορμί μου, τραβώντας το προς έναν υπόγειο ορίζοντα. Μου άρεσε να κουράζομαι με μεγάλες και γρήγορες απλωτές, κι ύστερα να επιπλέω ανάσκελα, με το πρόσωπο στον ουρανό, νιώθοντας μια άπειρη ελευθερία, με το νερό να με κυκλώνει σαν χάδι ανικανοποίητης ερωμένης. Ύστερα, γυρνούσα πάλι στην αμμουδιά κι όλα ξαναγίνονταν κόκκινα. Το χρώμα της δουλειάς και της οργής στο μονότονο πήγαιν'-έλα του πινέλου, ώσπου πλάκωναν οι σκιές της νύχτας για να κάνουν την επιθεώρηση τους. Ένας πόνος στους ώμους με ειδοποιούσε πως ήταν ώρα να σταματήσω τη δουλειά και να πάω σ' ένα ταβερνάκι, στην ακτή Λας Καδένας. Έπινα το κρασάκι μου χωρίς βιάση, τραγουδώντας από μέσα μου ένα τραγούδι του Λέο Νταν που το 'λεγα στο ορφανοτροφείο, όπου έζησα ως τα δεκατέσσερα μου. Η Γκρισέτα, το κορίτσι που πριν από καιρό είχε έρθει στο γραφείο μου, ήταν κάτι περισσότερο από απλή ανάμνηση. Τα βράδια τη φανταζόμουν στην αγκαλιά μου, ώσπου η νύστα με κατέβαλλε και μπορούσα να νιώσω την ικανοποίηση πως επέζησα μία μέρα ακόμα. Η αισιοδοξία της, το χαμόγελο της, η φρεσκάδα των ονείρων της με είχαν λυγίσει. Είναι ωραίο να παραδίνεσαι και να πιστεύεις. Όμως, ήταν πολύ πρόωρη κι άξαφνη η φυγή της. Ένα άνοστο ξημέρωμα, αφού κάναμε έρωτα, ανάψαμε τσιγάρα και τη συνόδεψα ως το σταθμό των λεωφορείων. Η συνέχεια είναι η γνώριμη θλίψη, οι επαναλαμβανόμενοι μονόλογοι μου, η απόφαση να σταματήσω τη δουλειά και να επιστρέψω στη γειτονιά μου με τα παλιά, πιστά σπίτια, σαν το γάτο μου, το Σιμενόν που μ' έβλεπε να δουλεύω εκείνο το απόγευμα, πλαγιασμένος δίπλα στα κουτιά με την μπογιά. «Έναν τενεκέ ακόμα και τέρμα» τον άκουσα να λέει. Παρατήρησα το λευκό του τρίχωμα και τα πράσινα μάτια του, απ' όπου μου φάνηκε πως γλιστρούσε ένα δάκρυ. «Ίσα ίσα για να είμαι συνεπής στις υποχρεώσεις μου, να πληρωθώ και θα γυρίσουμε στο Σαντιάγο. Εσύ στις στέγες σου κι εγώ στις δικές μου.» Δεν είχα και πολλά να πω στον Γαρίδο, τον ιδιοκτήτη της πανσιόν. Του είχα ήδη δώσει τις εξηγήσεις μου. Περίμενα να ελέγξει τη δουλειά μου και να με πληρώσει τα δέοντα. Ενώ τον κοίταζα, έβγαλα από την τσέπη μου το τέταρτο τσιγάρο της τελευταίας μισής ώρας. Ο Γαρίδο δεν ήταν πάνω από ένα πενήντα ύψος. Φαλακρός, με μάτια σχιστά σαν κινέζου, περπατούσε στητός με το χαρακτηριστικό βάδισμα που κάνουν οι κοντοί, ή όσοι έφαγαν κάμποσα χρονάκια σε στρατώνες, στην τρεχάλα σαν τα μουλάρια από ήλιο σε ήλιο, ζώντας με την ανυπόφορη αγωνία αν γυαλίζουν αρκετά οι μπότες τους. Πήγε σ' όλα τα δωμάτια, άγγιξε τους τοίχους να δει αν στέγνωσε η μπογιά, και τελικά στάθηκε πλάι μου. Χαμογέλασε ανόρεχτα κι έβγαλε ένα φάκελο από το βαλιτσάκι του. «Καλό φαίνεται» είπε. «Και τα δωμάτια και τα παράθυρα. Το πιο ζόρικο είναι τα παράθυρα. Έχουν πολλές λεπτομέρειες και χρειάζεται να έχεις χέρι και υπομονή.» «Δε νομίζεις πως είναι ώρα να με πληρώσεις, επιτέλους;» τον έκοψα. Δεν είχα καμία όρεξη να βυθιστώ σε στοχασμούς σχετικά με την τέχνη του μπογιατζή. Τα νύχια μου, που ήταν βαμμένα κόκκινα, έφταναν και περίσσευαν για να μου θυμίζουν για πολλές μέρες ακόμη το μέρος όπου είχα περάσει τους τελευταίους έξι μήνες. «Με στεναχωρεί η παραίτησή σου. Είχα βασιστεί σ' εσένα για όλη τη σεζόν. Τώρα θα πρέπει να ψάξω να βρω άλλον υπάλληλο.» «Το πόστο είναι λίαν ελκυστικό: διευθυντής σε θερινή πανσιόν. Εύκολα θα βρεις κάποιο κορόιδο.» Ο Γαρίδο χαμογέλασε άκεφα, κοίταξε τον φάκελο που βαστούσε στο αριστερό του χέρι και μου τον έδωσε. «Διακόσιες χιλιάδες» είπε. «Είχαμε συμφωνήσει τα διπλά.» «Παραιτήθηκες πρόωρα, κι έτσι χάνεις ένα μέρος απ' όσα δικαιούσαι. Είναι μέσα στους όρους του συμφωνητικού.» «Και δεν έχω σε ποιον να διαμαρτυρηθώ. Σωστά;» «Μάζεψε τα πράγματα σου. Εγώ σε χαιρετώ» είπε γρήγορα για να μην αφήσει περιθώρια γι' άλλη συζήτηση. Σ' άλλη εποχή θα του τσαλάκωνα τη μούρη, μα είχα καταφύγει στην παραλία για να ξεφύγω από τη βία. Είχα σιχαθεί τον πόνο κι είχα βαρεθεί να προσπαθώ ν' αλλάξω την πορεία των πραγμάτων. Ήμουν απαυδισμένος από την πάλη με τη βρομιά, γιατί αυτοί που κερδίζουν στο τέλος, παίρνουν πάντα και το μαχαίρι και το πεπόνι. Είχα κουραστεί, μα ταυτόχρονα δεν μπορούσα ν' αντέξω άλλη κοροϊδία. Ακόμα και στα προσωπικά μου, στον τρυφερό και γλυκό έρωτα, είχα παίξει άσχημα κι έχασα. Γι' αυτό, ενόσω άκουγα τον Γαρίδο, σκεφτόμουν κάτι που είχα διαβάσει πριν από μερικούς μήνες: «Δε θέλω ν' αλλάξω τον κόσμο. Πασχίζω απλώς να μη με αλλάξει ο κόσμος.» Δε θυμόμουν την προέλευση της φράσης και καταράστηκα την κακή μου μνήμη. Είμαι ανίκανος να συγκρατήσω τρεις αριθμούς ή ένα σπάνιο όνομα, είναι γεγονός. Μα είναι επίσης αλήθεια, πως η ασίγαστη πάλη ενάντια στις αλλαγές που σου επιβάλλουν σε αναγκάζει να μη συμβιβάζεσαι μ' αυτό που ονομάζω: «ο κόσμος». Δεν μπορώ να μη διαμαρτύρομαι και εξεγείρομαι αναζητώντας εκείνη την παλιά επανάσταση, που στο κάτω κάτω σου επιτρέπει να σμίξεις τη μια μέρα με την άλλη. «Και μην ξεχάσεις το γάτο» είπε ο Γαρίδο, δείχνοντας τον Σιμενόν που μας παρατηρούσε από την πόρτα του δωματίου που μας φιλοξένησε ως εκείνο το απόγευμα. Ο θαλασσινός αέρας του είχε κάνει καλό. Το ολόλευκο τρίχωμα του έλαμπε και είχε παχύνει τόσο που, από το βάρος, περπατούσε πιο αργά. Έβαλα στην τσέπη μου τα χρήματα. Ο Σιμενόν βολεύτηκε στο αριστερό μου μπράτσο, και με το δεξί χέρι σήκωσα την τσάντα που περιείχε τα λιγοστά μου υπάρχοντα. Τρία ξεβαμμένα πουκάμισα, τα ανάλογα σώβρακα και κάλτσες, δύο χοντρά γιλέκα, ένα ταλαιπωρημένο αντίτυπο του Πιάνο Μπαρ για μοναχικούς, ένα σημειωματάριο, οδοντόβουρτσα και δύο γράμματα της Γκρισέτα. Αποχαιρέτησα τον Γαρίδο που χτύπησε τα τακούνια του σε στάση προσοχής και χαμογέλασε, χαρούμενος που μ' έβλεπε να φεύγω από το φέουδό του. Ανάσανα τον αλμυρό αέρα και πήρα το αμμουδερό μονοπάτι που οδηγούσε στο Σαντιάγο. Έφτασα στον αυτοκινητόδρομο, όμως, αντί να περπατήσω προς τη στάση των λεωφορείων σήκωσα το δεξί μου χέρι για να κάνω οτοστόπ. Το φορτηγό πέρασε δίπλα μου με ταχύτητα και δεν σταμάτησε. Μισή ώρα αργότερα, ύστερα από μια ντουζίνα αποτυχημένες απόπειρες, ένα πράσινο φορτηγάκι σταμάτησε. Οδηγούσε μια γυναίκα, μελαχρινή με μεγάλα μάτια. Μελέτησε εξονυχιστικά το παρουσιαστικό μου προτού κατεβάσει το τζάμι της πόρτας του συνοδηγού. «Πηγαίνω στο Σαντιάγο» είπα. «Ανέβα. Μα σε προειδοποιώ πως θέλω να περάσω πρώτα από το Βαλπαραΐσο. Έχω μια δουλειά.» «Δε βιάζομαι. Άλλωστε, θα μου κάνει καλό στην ψυχή να δω τα βουνά του Βαλπαραΐσο.» Η γυναίκα τακτοποίησε πίσω την τσάντα που βρίσκονταν στη θέση του συνοδηγού και μου έκανε νόημα να μπω. «Φαινόσουν συμπαθητικούλης με το γάτο στην αγκαλιά» είπε μόλις έβαλε μπρος το αμάξι. «Συμπαθής και ακίνδυνος.» «Έτσι είμαι» είπα και χαμογέλασα. «Όλο και περισσότερο συμπαθητικός και ακίνδυνος. Μάλλον φταίει η ηλικία.» «Εγώ δεν είπα πως φαίνεσαι γέρος. Απλώς δε δείχνεις τουρίστας του δρόμου. Ξέρεις, μαύρα ρούχα, ξυρισμένο κεφάλι, παγούρι και φανερή έλλειψη καθαριότητας. Έχει γεμίσει ο τόπος από δαύτους και δεν είναι να τους έχεις εμπιστοσύνη» είπε η γυναίκα. Άνοιξε ταχύτητα και συνέχισε: «Με λένε Βερόνικα Χέλδρες και δουλεύω σ' ένα γραφείο περιβαλλοντικών μελετών. Ρύπανση, τοξικά απόβλητα, προστασία της πανίδας. Όπως καταλαβαίνεις, από δουλειά έχω μπόλικη.» «Ερέδια.» Είπα σκέτο τ' όνομα μου, γιατί δεν ήξερα τι άλλο να προσθέσω. Δεν είχα διεύθυνση κατοικίας, ούτε όρεξη ν' αποκαλύψω το παρελθόν μου σε μια άγνωστη. «Ο γάτος έχει όνομα;» «Σιμενόν.» «Όπως ο ποδοσφαιριστής;» «Ναι, έπαιζε στην επίθεση, σ' ένα αχτύπητο τρίο μαζί με τον Σοριάνο και τον Ονέτι.» «Μάλλον είπα κοτσάνα, ε;» ρώτησε προτού πάρει μια στροφή με μεγαλύτερη ταχύτητα απ' την επιτρεπόμενη. Η γυναίκα ήταν ευγενική και φλύαρη. Ήταν παντρεμένη μ' έναν αμερικανό δασολόγο που τον είχε γνωρίσει όταν σπούδαζε στο πανεπιστήμιο του Γουάκο, στο Τέξας. Είχε δύο παιδιά, έφηβους, κι έδειχνε να απολαμβάνει τη δουλειά της. Ερχόταν από την Καρθαγένη και τη Λας Κρούσες, θέρετρα όπου έκανε αναλύσεις για τη μόλυνση του νερού και των αποβλήτων. «Το πρόβλημα είναι οικονομικό. Κανένας δε θέλει να χάσει χρήματα. Όλοι θέλουν την ευκολία τους σε βάρος των φυσικών αποθεμάτων που δεν ανανεώνονται ή που θέλουν χρόνια ώσπου ν' ανανεωθούν. Τα ίδια γίνονται παντού. Σαλμονέλες στα νερά του νότου, δάση που καταστρέφονται, βιομηχανίες που δηλητηριάζουν τον αέρα του Σαντιάγο» είπε η Βερόνικα. «Στην Καρθαγένη θα μπορούσαν να βελτιώσουν τις περιβαλλοντικές συνθήκες, μα αυτό θα σήμαινε περιορισμό των παραθεριστών, πράγμα διόλου ευχάριστο για τους ιδιοκτήτες πανσιόν και εστιατορίων.» «Εγκατέλειψα τον οικολογικό αγώνα τη μέρα που πέθανε το μοναδικό φυτό που είχα στο διαμέρισμα μου. Το φρόντιζα μήνες, μα το νέφος της πόλης κέρδισε την παρτίδα.» «Κανένας δεν έχει οικολογική συνείδηση» σχολίασε η Βερόνικα κι άρχισε μια διεξοδική πραγματεία επί του θέματος. Διόλου δεν αντέχω την πολυλογία και τους φορτικούς τύπους, μα δεν αντέδρασα. Και δεν τόλμησα να της αντιμιλήσω όταν μου απαγόρεψε ν' ανάψω τσιγάρο με τρία απανωτά όχι. «Σ' αυτό το φορτηγάκι απαγορεύεται αυστηρά το κάπνισμα» συμπλήρωσε. «Αν δεν αντέχεις, μπορείς να κατέβεις.» «Μπορώ να ελέγχω τα πάθη μου» υπέκυψα συμβιβασμένος. θυμήθηκα ένα φίλο που τον επισκεπτόμουν συνήθως στα γενέθλια του. Διοργάνωνε απίθανα γλέντια, ώσπου παντρεύτηκε με μία βιολόγο που του απαγόρεψε το κάπνισμα και να προσφέρει αλκοόλ στους καλεσμένους του. Από τότε κερνούσε καροτόζουμο, κι έπρεπε να καπνίζεις έξω, στον κήπο. Ύστερα από δύο γιορτές γενεθλίων αυτού του είδους έπαψα να βλέπω τον φίλο μου. Δεν τον ξαναείδα και ποτέ δεν έμαθα αν εξακολουθεί να ζει ευτυχισμένος ή έχει χωρίσει. «Με τι ασχολείσαι;» με ρώτησε η Βερόνικα και μου έριξε μια γρήγορη ματιά. «Είσαι ντυμένος σαν οικοδόμος, μα κάτι μου λέει πως δεν είναι αυτό το επάγγελμα σου.» «Το τελευταίο διάστημα, ήμουν μπογιατζής.» «Αν δε θέλεις, δεν χρειάζεται να μου απαντήσεις» με διέκοψε. «Έκανα την ερώτηση απλώς για να περάσει η ώρα. Με την κουβέντα, η διαδρομή θα μας φανεί συντομότερη.» «Πριν από αυτό, έκανα τον ιδιωτικό ντετέκτιβ» είπα και παρατήρησα για μερικά δευτερόλεπτα το πρόσωπο της γυναίκας. Τα μεγάλα μάτια της άνοιξαν λίγο περισσότερο, μα διαισθάνθηκα πως η περιέργεια της ήταν μεγαλύτερη από το φόβο. «Και πώς κατέληξες σ' αυτό το επάγγελμα;» «Από σύμπτωση. Μπορείς να το πεις και μοίρα. Δεν είμαι σίγουρος. Πάνε πολλά χρόνια, σπούδαζα στη Νομική. Δυο εξάμηνα μόνο και τα παράτησα. Εκείνη την εποχή γνώρισα το θείο μιας φίλης μου που έψαχνε να βρει τη μεγάλη του κόρη. Η κοπέλα το είχε σκάσει από το σπίτι με τον γκόμενο. Ο τύπος μου πρόσφερε μερικά χρήματα για να την βρω. Η αποστολή μου πέτυχε. Η κοπέλα επέστρεψε στο σπίτι της κι εμένα μου άρεσε η δουλειά. Νοίκιασα ένα γραφείο κι έβαλα μια αγγελία στις εφημερίδες. Επί πολύ καιρό, πίστευα πως ήταν το ιδανικό επάγγελμα. Χωρίς αφεντικά, και με άφθονο ελεύθερο χρόνο για διάβασμα και μουσική.» «Σίγουρα θα σου έτυχαν ενδιαφέρουσες περιπτώσεις.» «Κορίτσια που έφευγαν από το σπίτι, άτομα που ήθελαν να βρουν το ένα ή το άλλο, εγκλήματα που η αστυνομία δε ήθελε να διαλευκάνει. Καθώς δεν είμαι φιλόδοξο άτομο, δεν ήταν κι άσχημα. Πλήρωνα το νοίκι μου, έτρωγα στην ώρα μου και πάντα περίσσευε κάτι για πιοτά και βιβλία. Μα βαρέθηκα, μ' έπιασε φόβος, ή ίσως έφταιγε η επιρροή μιας γυναίκας. Μια μέρα, πριν από έξι μήνες τα παράτησα όλα κι έφυγα.» «Και η γυναίκα παράτησε εσένα» διαπίστωσε, διακόπτοντας με άλλη μια φορά. «Κάνω λάθος;» «Κυρία μου, στο θέμα "γυναίκα", η ζωή μου θυμίζει κομμωτήριο. Οι γυναίκες μπαίνουν, λιμάρουν τα νύχια τους και φεύγουν. Έχω πάψει, σχεδόν, να σκοτίζομαι πια.» «Σχεδόν! Δεν ακούγεται και πολύ πειστικό αυτό.» «Μια φορά διάβασα πως ένας καλός ντετέκτιβ δεν παντρεύεται ποτέ.» «Συμπαθητικό. Και τώρα τι θα κάνεις;» «Θα δούμε!» Κοίταξα τον ορίζοντα με τα δέντρα και τους λόφους που άρχιζε να σκοτεινιάζει. «Το Σαντιάγο έχει πάντα κάτι καινούργιο να σου προσφέρει. Ίσως, με λίγη τύχη, να ξανανοίξω το γραφείο. Δε χρειάζομαι σπουδαία πράγματα. Ένα γραφείο, τηλέφωνο και μια άνετη πολυθρόνα για να κάθομαι να περιμένω τους πελάτες.» «Σου εύχομαι καλή τύχη. Αν νομίζεις πως μπορώ να σε βοηθήσω σε κάτι, ψάξε το τηλέφωνο μου στον κατάλογο» είπε η γυναίκα, και μου φάνηκε πως η προσφορά της ήταν ειλικρινής. Φτάσαμε στο Σαντιάγο όταν νύχτωνε πια. Γρήγορα, το φορτηγάκι άφησε πίσω τα περίχωρα της μεγαλούπολης και σταμάτησε σ' ένα μποτιλιάρισμα μπροστά στο εστιατόριο «Το χάνι της χήνας». Στα πεζοδρόμια έβλεπες κόσμο που πήγαινε στο σπίτι του, και κάτι στην κουρασμένη τους έκφραση μ' έκανε να νοσταλγήσω την ηρεμία της παραλίας. Εκείνη την ώρα καθόμουν μπροστά στη θάλασσα να χαζέψω το πέταγμα των γλάρων, ενώ στον ορίζοντα ο ήλιος χάνονταν αργά, κόκκινος και χοντρός, σαν μεθυσμένος επιστάτης. Αποχαιρετιστήκαμε μπροστά στον Κεντρικό Σταθμό. Την είδα να περνά ανάμεσα σε δύο λεωφορεία και μετά να χάνεται μέσα στην ψεύτικη και μεθυστική πολυχρωμία εκείνου του δρόμου που παλιά, κάποιος πλακατζής με καλή αίσθηση χιούμορ, τον είχε βαφτίσει: «Αλέα των Απολαύσεων». Βάδισα αποχαυνωμένος από τα φώτα των διαφημίσεων και τη μισή ντουζίνα εστιατόρια που ήταν ανοιχτά. Η νύχτα ήταν δροσερή, και από τα ταβερνάκια γύρω στο σταθμό έβγαινε ένα ύπουλο άρωμα ψητού κρέατος, καφέ και τηγανιτής πατάτας. Χωρίς να ξέρω τι να κάνω στάθηκα μπροστά σε μερικά περίπτερα που πουλούν πρόστυχες βιντεοκασέτες, κινέζικες κάλτσες, μπλουζάκια με τη μορφή του Τσε, νυχοκόπτες κι άπειρα άλλα μπιχλιμπίδια σε πολύ χαμηλές τιμές. Κοίταξα μέσα σε μια καφετερία κι είδα καμιά τριανταριά πελάτες που έπιναν μπίρα κι έτρωγαν από πολύχρωμα πιάτα, φίσκα στη μαγιονέζα και στο κέτσαπ. Αποφάσισα να γυρίσω στην παλιά μου γειτονιά. Σταμάτησα ένα ταξί και είπα στον οδηγό να με αφήσει στη γωνία της Μπαντέρα με την Αϊγιαβιγιού. Ο τύπος, λιγνός και με μαλλί ισιωμένο πίσω με μπριγιαντίνη, με κοίταξε για λίγα δευτερόλεπτα από τον καθρέφτη και πήρε μια στροφή που θα μας ανάγκαζε να κάνουμε έναν τεράστιο ανώφελο κύκλο. «Μόλις ήρθα από τη θάλασσα· κουβαλάω βαλίτσα μα δεν είμαι επαρχιώτης. Ξέρω πού πηγαίνω και ποιος είναι ο πιο σύντομος δρόμος. Αλαμέδα ως την Αμουνάτεγκι. Από εκεί, την Μπαντέρα προς το Σαν Πάμπλο. Η Αίγιαβιγιού είναι ένα τετράγωνο πριν από το σταθμό Μαπότσο.» Μίλησα με ύφος αποφασιστικό και με δυνατή φωνή. Ο οδηγός μου χάρισε ένα χαμόγελο ντόπερμαν και πάτησε γκάζι, προσπερνώντας ένα γαλάζιο Νταεβού. «Έχω κάνει και τον ταξιτζή, και πολύ γουστάριζα να κάνω βόλτες τους πελάτες μου, διαλέγοντας τον μακρύτερο δρόμο» πρόσθεσα με σιγανότερη φωνή. Ο Σιμενόν βολεύτηκε καλύτερα στην αγκαλιά μου και μου έριξε ένα βλέμμα όλο κατανόηση. Ήταν κουρασμένος. Σίγουρα λαχταρούσε μια γωνιά για να κουλουριαστεί, να γίνει ένας κύκλος, το σύμβολο του καλού και του κακού, της αρχής και του τέλους της ζωής, όπως πίστευαν οι Αιγύπτιοι τη μακρινή εκείνη εποχή που λάτρευαν το γάτο σαν θεό. Κι εκείνη τη νύχτα, εγώ δεν μπορούσα να του υποσχεθώ γαλήνη.

Αλκοολικόε ντετέκτιβ προσπαθεί να εξιχνιάσει κάποιον φόνο παγιδευμένος στη μιζέρια και στην αθλιότητα μιας Θλιβερής μητρόπολης Η Λατινική Αμερική συνεχίζει να στέλνει στον κόσμο ονόματα σημαντικών, αξιανάγνωστων ή απλώς ενδιαφερόντων συγγραφέων, οι οποίοι επιχειρούν να πάρουν τις χηρεύουσες θέσεις κάποιων από τους μεγάλους του «μπουμ» των περασμένων δεκαετιών. Ετσι επιβεβαιώνεται πανηγυρικά η ρήση του Κάρλος Φουέντες, ο οποίος πριν από μερικά χρόνια υποστήριξε ότι οι νέοι λατινοαμερικάνοι αφηγητές, η γενιά του «μπούμερανγκ», αποτελούν την πιο ποικίλη, πολυάριθμη και πλούσια γενιά συγγραφέων που γνώρισε ποτέ αλλά «τους λείπει ένα καλό σύστημα διανομής» (βλ, «Newsweek», 6 Μαΐου 1996). Στην Ελλάδα,όπου γνωρίζουμε τους Χιλιανούς Χοσέ Δο- νόσο, Ιζαμπέλ Αλιέντε, Λουίς Σεποΰλβεδα, Φρανσίσκο Κολοάνε, έκανε πρόσφατα την εμφάνιση του - χάρη στις εκδόσεις Opera -, ένας ακόμη συγγραφέας της Χιλής, ο Ραμόν Δίας Ετερόβικ (Πούντα Αρένας, 1956). Τα Επτά παιδιά τον Σιμενόν είναι ένα αστυνομικό μυθιστόρημα γραμμένο πάνω στ' αχνάρια του σκληρού αμερικανικού αφηγήματος, του hard-boiled, το οποίο επινόησε ο Νιάσιελ Χάμετ μα τελειοποίησε και διέδωσε ο Ρέιμοντ Τσάντλερ. Έχει κεντρικό ήρωα τον Ερέδια, έναν μοναχικό ιδιωτικό ντετέκτιβ (αντίγραφο του Φίλιπ Μάρλο-ου), εν πολλοίς αποτυχημένο, έντιμο και δυναμικό, που έχει εγκαταλειφθεί από μια γυναίκα και προσπαθεί να την ξεχάσει (να ξεχάσει επίσης την καθημερινή του μιζέρια) πίνοντας οτιδήποτε περιέχει αλκοόλ: ουίσκι, βότκα, ρούμι, μπίρες. Δεν είναι η πρώτη φορά που ένας Λατινοαμερικάνος καταπιάνεται με παρόμοιο θέμα, με παρόμοιο ήρωα. Προηγήθηκε το 1974 ο πρόωρα χαμένος Αργεντινός Οσβάλντο Σοριάνο με το «Θλιμμένος, τελευταίος και μόνος» (κυκλοφορεί επίσης από τις εκδόσεις Opera), ο οποίος «δανείζεται» τον Μάρλοου και τον κάνει ήρωα του δικού του μυθιστορήματος. Παραδόξως ο Ετερόβικ δεν κάνει την παραμικρή μνεία στον Τσάντλερ, ως όφειλε, μολονότι αναφέρεται συχνά σε άλλους συγγραφείς, τον Χέμινγκγουεϊ, από όπου παίρνει τη λιτότητα των διαλόγων, λόγου χάρη, ή τον Γκράχαμ Γκριν. Ο Ερέδια λοιπόν, ο οποίος συνηθίζει να συνομιλεί, μεθυσμένος και ξεμέθυστος, με τον γάτο του ονόματι Σιμενόν, αρχίζει μια έρευνα (χωρίς να του την αναθέσει κανένας, έτσι, για ένα φιλότιμο), για να αποκαλύψει τον δράστη της δολοφονίας του Φεδερίκο Γκόρντον Ιτούριαγα, ορκωτού λογιστή και δικηγόρου, κρατικού υπαλλήλου. Το έγκλημα έγινε σε μια άθλια πανσιόν όπου είχε καταλύσει και ο ίδιος ο ήρωας, ο οποίος εξαιτίας αυτού του γεγονότος ενοχοποιείται από την αστυνομία. Οι αναγνώστες του είδους γνωρίζουν πολύ καλά ότι στο τέλος ο δράστης αποκαλύπτεται, η δολοφονία εξιχνιάζεται και ο ήρωας γυρίζει ξανά στη μοναξιά του, δηλαδή σε ένα έρημο σπίτι ή σε ένα σκοτεινό μπαρ, προσπαθώντας να την πνίξει σε μερικά ποτήρια αλκοόλ. Οπως όλα τα νουάρ αφηγήματα έτσι και αυτό του Ετερόβικ περιγράφει έναν κόσμο αθλίων ανθρώπων του περιθωρίου, ταπεινών και καταφρονεμένων, που ζουν στις παρυφές της κοινωνίας μιας μεγαλούπολης. Εδώ ο χώρος δράσης δεν είναι η Νέα Υόρκη, το Λονδίνο, το Παρίσι, η Μασσαλία αλλά το Σαντιάγο, η πρωτεύουσα της Χιλής. Πρόκειται για μια πόλη άκρως ζοφερή, απολύτως ταιριαστή με μοναχικούς ήρωες τύπου Φίλιπ Μάρλοου, και επομένως κατάλληλη να χρησιμεύσει ως σκηνικό μιας νουάρ ιστορίας. Και όπως θα ανέμενε κανείς, το μυθιστόρημα είναι πολιτικό, με αναφορές στη Χιλή, χώρα που τόσα υπέφερε από την πολύχρονη δικτατορία του Πινοτσέτ. Πολιτικό, με την έννοια ότι θίγει την πρόσφατη ιστορία, τα κόμματα, τους ακτιβιστές, την οικολογική καταστροφή, τους απογοητευμένους πολίτες, σχολιάζει τα δρώμενα της κοινωνικής ζωής και ψέγει εκείνους που εγκατέλειψαν ιδέες και αγώνες για χάρη της καριέρας και της καλοπέρασης. Τα «Επτά παιδιά του Σιμενόν» δεν είναι βεβαίως κανένα λογοτεχνικό αριστούργημα. Είναι ένα χαμηλών τόνων μυθιστόρημα που παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον για τον έλληνα αναγνώστη , καθώς τον εγκλιματίζει στην ατμόσφαιρα του Σαντιάγο. Διαποτιοιιένο από την αρχή ως το τέλος με το πνεύμα του Τσάντλερ (αλλά και το χιούμορ του), σε κάνει να στοχάζεσαι πάνω στο νόημα της ζωής, στον έρωτα, στην προσωπική ήττα, στη συλλογική ευθύνη για τη γενικότερη μιζέρια και όχι, ασφαλώς, στο ποιος είναι ο δολοφόνος. Αυτό το τελευταίο το χειρίστηκε άριστα και το έλυσε δεξιοτεχνικά η Αγκάθα Κρίστι πριν από αρκετές δεκαετίες και έτσι μόνο ως ευχάριστο παιχνίδι μπορεί να επαναλαμβάνεται από τους σύγχρονους συγγραφείς. Φίλιππος Φιλίππου Το Βήμα 20 Ιανουαρίου 2002 Ο κόσμος άλλαζε γρήγορα μα εγώ αρνιόμουν ν' αλλάξω μαζί του. Έμενα γαντζωμένος σε μια ήσυχη πόλη, με μπαρ που έχουν ξύλινα τραπέζια, αρχαία αυτοκίνητα και τρένα που έρχονται πάντοτε καθυστερημένα. Ο νέος αιώνας έφτανε, κι εγώ αναρωτιόμουν ποια ήταν η θέση η δική μου σε μια πόλη που χωρίζεται, από τη μια σε ολόφωτες συνοικίες που τις φυλάνε ιδιωτικοί φρουροί κι από την άλλη, σε παραγκογειτονιές που ξεβράζουν κάθε πρωί από τις γωνιές τους ένα καραβάνι από υποταγμένους ανθρώπους. Ήμουν ξένος στη δική μου πόλη. Να περπατήσω στους δρόμους του Σαντιάγο απαιτούσε όλο και μεγαλύτερη άσκηση μνήμης. Η γειτονιά μου άλλαζε. Σηκώνονταν νέα κτίρια, κεραίες και διαφημίσεις με νέον που έκρυβαν τo χρώμα του ουρανού... Κάθε μέρα που περνά βγάζουν καλύτερα μηχανήματα επτκοινωνίας και ωστόσο ο κόσμος γίνεται πιο μόνος, επικοινωνεί λιγότερο με τους άλλους. Η τελειότητα του καινούργιου περιέχει ένα αναπόφευκτο συναίσθημα απώλειας και οι σημαίες της εξέγερσης διπλώνονται προς όφελος της συμβατικότητας...» Μ' αυτό τον άμεσο και απαισιόδοξο τρόπο σχολιάζει τη γύρω του πραγματικότητα ο Ερέδια, ο ήρωας του Χιλιανού δημιουργού αστυνομικών μυθιστορημάτων Ραμόν Δίας Ετερό-βικ. Ο ντετέκτιβ αυτός είναι μόνιμος πρωταγωνιστής των έργων του γνωστού συγγραφέα: η κύρια περσόνα του δημιουργού του. Όπως η Καλιφόρνια ως εξωτερικό και εσωτερικό σκηνικό στις νουβέλες του Ρέιμοντ Τσάντλερ, που μοιάζει να θαυμάζει ο Ετερόβικ, προσδιορίζει το κοινωνικό και ψυχικό στίγμα διώκτη (του Φίλιπ Μάρλοου) και διωκομένων, έτσι και η πρωτεύουσα της Χιλής γίνεται ο μοιραίος τόπος για τον Ερέδια και ένα γενικότερο σύμβολο φθοράς κι έκπτωσης του σημερινού κόσμου. Εάν η Καλιφόρνια είναι κι ένα είδος μυθικού χώρου, όπου ο μεσοπολεμικός ήρωας Μάρλοου προσφέρει τις υπηρεσίες του στην ιδέα του Καλού, συνεχίζοντας, μέσα στο πολύ ιδιαίτερο noir κλίμα της αστυνομικής παραφιλολογίας, την παράδοση του Αμερικανού «τιμωρού», το Σαντιάγο είναι και αυτό, επίσης, τηρουμένων των αναλογιών, η θρυλική έδρα ενός πιο σύγχρονου «ιππότη», διαθέσιμου να μιμηθεί τον προκάτοχο του ντετέκτιβ. Και εδώ, σ' αυτή τη γεωγραφία, όπως στην άλλη του Τσάντλερ, συμπυκνώνονται τα χαρακτηριστικά μιας κατάστασης κοινωνικών πραγμάτων, μοντέρνων πλέον. Όχι τόσο διαφορετικών με την ηθική, βαθύτερα, έννοια, αλλά οπωσδήποτε εγγύτερων σε ένα αίσθημα απώλειας αξιών από ποτέ άλλοτε. Όταν, μάλιστα, το συγκεκριμένο χάρτη για μελέτη εκδιπλώνει μια χώρα σαν τη Χιλή, ένα σχεδόν τραυματικό σύμβολο συλλογικών πόθων, μετά την τραγωδία της στη δεκαετία ίου '70, τότε το περιβάλλον αυτό φορτίζεται από αρνητικά, κοινωνικά χαρακτηριστικά με ιδιαίτερη σημασία. Ο Μάρλοου, πενήντα τόσα χρόνια πριν, στη Βόρεια πολιτεία του είχε να αντιμετωπίσει το βίαιο μηχανισμό ενός «οργανισμού» που με ορισμένα από τα συστατικά/σύνδρομα του αναπτυγμένου καπιταλισμού (άνιση κατανομή πλούτου, αλλοτρίωση της ανθρώπινης προσωπικότητας με τις νέες συνθήκες εργασίας που επέβαλαν οι κολοσσιαίες επιχειρήσεις, αργή, αλλά σταθερή καταστροφή της Φύσης κ.λπ) προοικονομούσε το σημερινό κοινωνικό εφιάλτη, καθώς, παράλληλα, ωθούσε στην κατά μονάς διαβίωση με το φόβο του «άλλου» και καλλτεργούσε την ανασφάλεια για το μέλλον. Ο Ετερόβικ (γεννημένος το 1956) έρχεται να συμπληρώσει τον ενδιαφέροντα κατάλογο των πολύ παραγωγικών ισπανόφωνων συγγραφέων αστυνομικών βιβλίων, που εδώ και μερικές δεκαετίες εισφέρουν τα μάλα σε αυτό το τόσο υποψιασμένο είδος λογοτεχνίας (ακόμα, οφείλει να πει κάποιος, υποτιμημένο) από πλευράς θέματος και στιλ: στο βαθμό που η αφηγηματική λογοτεχνία είναι ικανή πλέον να προωθήσει τη γραφή... Να θυμίσω ότι η λατινοαμερικανική γραμματεία είχε εμπλουτιστεί σχετικά νωρίς (από τη δεκαετία του '40 ήδη) με μια παρωδιακή εκδοχή των «ιστοριών με ντετέκτιβς» μέσα από την ευφυΐα των Μπόρχες και Καζάρες, οι οποίοι με το κοινό ψευδώνυμο Μπούστος Ντομέκ είχαν δημιουργήσει τις περιπέτειες του ήρωα τους Ισίντορο Παρόντι. Αργότερα, και από τον Αργεντινό, επίσης, Οσβάλντο Σοριάνο μέχρι τους πιο σύγχρονους, π.χ. τον Ουρουγουανό Τσαβαρία και τον παρουσιαζόμενο, το είδος εμπλουτίζεται με διαστάσεις έντονα πολιτικές. Η τελευταία αυτή παράμετρος αποτελεί και το ειδικό γνώρισμα της σχετικά πρόσφατης παραγωγής λατινοαμερικανικής αστυνομικής λογοτεχνίας, χωρίς απαραίτητα να αποτελεί και την αχίλλειο πτέρνα της: όπως, νόμιμα, θα μπορούσαν να ισχυριστούν πολλοί, το επαναλαμβάνω. Όσοι, δηλαδή, πιστεύουν ότι η γραφή της συγκεκριμένης πρόζας, παρ' ότι αφηγηματική, ρεαλιστική, είναι σε θέση, αν μη τι άλλο, να διδάξει αφαίρεση, παίρνοντας τη σκυτάλη από τη «σχολή Χεμινγουέι», που (επί τη ευκαιρία να πω ότι) υπήρξε πρότυπο για τον Ετερόβικ. Ο τελευταίος, όπως και άλλοι ομότεχνοι του ισπανόφωνοι, εκμεταλλεύεται άριστα τις ευκαιρίες που του προσφέρουν τα αρχέτυπα και βαθαίνει το μαύρο του φόντο με τη δέουσα α- πελπισμένη χάρη. Μπορεί να μην έχει απαλλαγεί από το συναισθηματτκό φορτίο, βαρύ στις πλάτες των προγόνων του Τσάντλερ και το οποίο φρόνησε ο τελευταίος να απορρίψει. Όμως, ο έλεγχος της γλώσσας υπάρχει εδώ εν πολλοίς, οι διάλογοι είναι ευθύβολοι (ένα μεγάλο ατού του είδους), η περιγραφικότητα υποχωρεί μπροστά στις σύντομες πινελιές με τις οποίες παραχρήμα το οικείο προσλαμβάνεται ως ανοίκειο και η φαντασία υποκαθιστά τα τετριμμένα κόλπα της ανιαρής, σχοινοτενούς αναπαράστασης. Ο Ερέδια μας εισάγει εύκολα και ευκίνητα στον κόσμο τον οποίο οι περιστάσεις απαιτούν να αντιμετωπίσει, θύμα και θύτης ταυτόχρονα. Ναι, μπορεί εξωτερικά να κερδίζει τελικά, αλλά, όπως συνέβαινε πάντα στις ιστορίες των «ιδιωτικών βλεμμάτων», που πρέπει να εισχωρήσουν στα μπουντουάρ και τις διάφορες έκνομες φωλεές, όμως το τίμημα δεν είναι ευκαταφρόνητο. Ο ντετέκτιβ μας, αποκαλύπτοντας τη συνωμοσία για τη δημιουργία ενός παράνομου αγωγού φυσικού αερίου, με συνεργούς μια πολυεθνική εταιρεία και μέλη μιας μεταπινοσετικής κυβέρνησης, έχει και ο ίδιος «μολυνθεί» από τη σήψη που τον περιβάλλει. Σ' αυτήν, όμως, εκτίθεται, συνηθισμένος από τα ανακλαστικά της πάλαι ποτέ ιδεολογικο-ποιημένης του συνείδησης. Σε προσωπικό επίπεδο η Ζωή του Ερέδια είναι παρηκμασμένη: ο ντετέκτιβ, με σημάδια γήρανσης, σε κατάσταση προχωρημένου αλκοολισμού, ερωτικά τραυματισμένος εξαιτίας της εγκατάλειψής του από νεαρά ύπαρξη και στερημένος οικονομικά, αρνείται εντούτοις να ενώσει το δράμα του με τον κοινωνικό μαρασμό γύρω του, σε μια ενορχήστρωση, αν θέλετε, σωτήρια για έναν συνηθισμένο άνθρωπο. Μπορεί βαθύτερα να βιώνει το κενό που έρχεται στην επιφάνετα με τη μορφή μιας γαλήνιας αποδοχής του τέλους όλων των ψευδαισθήσεων. Όμως, με μόνη συντροφιά το γάτο του Σιμενόν και τα επτά τέκνα του τελευταίου, δεν επιτρέπει την υπεραναπλήρωση του Εγώ του από τη συλλογική ιλύ. Υπακούοντας στις επιταγές του Τσάντλερ προς τους ομότεχνούς του («Να μιμείστε, είναι ο μόνος δυνατός τρόπος για να μάβετε να γράφετε»), ο Χιλιανός συγγραφέας όντως μας δίνει την ευκαιρία να αναγνωρίσουμε καλά αφομοιωμένους τρόπους γραφής κλασικών και μη του αστυνομικού είδους. Με άρτια τεχνική και την ικανότητα του να μας μεταφέρει ακαριαία την αύρα των χώρων που επισκέπτεται ο μοναχικός του ήρωας, ο Ετερόβικ κερδίζει το στοίχημα. Έτσι, κλείνοντας το βιβλίο δεν έχεις την εντύπωση ότι «πέρασες την ώρα σου με ένα ακόμα αστυνομικό μυθιστόρημα»... Και κάτι ακόμα: οι «μαύρες ταινίες » του Χόλιγουντ των δεκαετιών '40 και '50, «δεύτερης κατηγορίας» δήθεν, βΒασισμένες οι περισσότερες στην «αστυνομική παραφιλολογία», κατάφεραν με τα μικρά τους μέσα να αναδείξουν καλύτερα από τις μεγαλεπήβολες παραγωγές τον ατομικό και συλλογικό τρόμο. Ο Κρίτων Ηλιόπουλος με ασφάλεια μας οδήγησε στο σκληρό όσο και μελαγχολικό τοπίο ηρώων, οι οποίοι κάποτε προσπάθησαν να αλλάξουν τον κόσμο και τώρα αντιστέκονται στο να τους αλλάξει ο κόσμος. ΤΑΣΟΣ ΓΟΥΔΕΛΗΣ Βιβλιοθήκη (Ελευθεροτυπία) 4 Ιανουαρίου 2002