Και μην αυταπατάσαι: όσο δυνατά κι αν φωνάζεις ή βαράς την πόρτα, κανείς δε θα σʼ ακούσει — μόνο εγώ. Σε διαβεβαιώνω: είμαστε στον τελευταίο όροφο της πολυκατοικίας, κι από κάτω δε ζει κανένας εδώ και χρόνια. 

diavazontas.blogspot.g στις 03-04-2017

http://memayostories.blogspot.gr στις 28-11-2016

Στην αρχή μου ήρθε στο μυαλό η «Σονάτα υπό το Σεληνόφως» του Γιάννη Ρίτσου. Ένας μονόλογος μιας υπέργηρης κυρίας προς έναν ακροατή που φαίνεται να υπάρχει αλλά δεν ακούμε ποτέ τη φωνή του. Συνεπώς, το αν υπάρχει στην πραγματικότητα ή όχι είναι κάτι που έγκειται στην φαντασιακή ευχέρεια του αναγνώστη. Αλλά δεν είναι αυτό το βασικό μας θέμα εδώ.

Όλο το βιβλίο είναι ένας μονόλογος μιας γυναίκας που έχει κλείσει τα 93 της χρόνια και οδεύει προς τα 94. Το σκηνικό είναι το διαμέρισμά της και ειδικότερα ένα συγκεκριμένο δωμάτιο: το μπάνιο. Εκεί έχει κλειδώσει έναν 14χρονο, ο οποίος επιχείρησε να την ληστέψει, αλλά η ίδια, με πανούργο τρόπο κατάφερε να τον κοροϊδέψει, λέγοντάς του ότι κρύβει τα χρήματά της στο φαρμακείο του μπάνιου. Μόλις εκείνος μπήκε μέσα να ψάξει, τον κλείδωσε εκεί και πλέον η αφήγηση αρχίζει. 

Η γυναίκα θέλει να αφηγηθεί την ιστορία της μητέρας της, μιας πλούσιας κυρίας της Αργεντινής των αρχών του 20ου αιώνα που όνειρό της ήταν να πιλοτάρει ένα αεροπλάνο. Μιλάμε για το έτος 1916, πράγμα που σημαίνει ότι το συγκεκριμένο σπορ ήταν για λίγους και σίγουρα όχι για γυναίκες. 
Η αφήγηση ξεκινά αλλά διακόπτεται συχνά απ' τις αντιδράσεις του νεαρού -άλλοτε οργισμένες, άλλοτε παρακλητικές- που προκαλούν τις ανάλογες αντιδράσεις της γηραιάς κυρίας. Δηλώνει αποφασισμένη να μην τον αφήσει να βγει από εκεί αν δεν τελειώσει την ιστορία, την οποία δεν έχει ομολογήσει σε κανέναν άλλον άνθρωπο στην πορεία της ζωής της. 
Στο μεσοδιάστημα, κι ενώ ο νεαρός έχει φάει ήδη το σαπούνι του μπάνιου απ' την πείνα του, καταφέρνει και του περνάει απ' την χαραμάδα της πόρτας πτι φουρ και λεπτές φέτες ψημένου σνίτσελ και όχι τηγανητού «γιατί το τηγανητό ανεβάζει την χοληστερόλη».
Οι απαντήσεις που δίνει η γηραιά κυρία οδηγούν τον αναγνώστη στο να πλάσει, να φανταστεί τις αντιδράσεις του νεαρού φυλακισμένου. Απ' αυτές, μαθαίνουμε πληροφορίες για την ζωή του: ένα φτωχό παιδί που ζει σε παραγκούπολη, με γονείς που δεν ενδιαφέρονται για την ύπαρξή του, ενώ το καλύτερο, το μαθαίνουμε στο τέλος: πρόκειται για ένα παιδί που είναι ερωτευμένο με την αδελφή του. 

Αυτή η τελευταία εξομολόγηση πυροδοτεί μια απίστευτη ηθική αντίδραση εκ μέρους της γηραιάς κυρίας, η οποία επιθυμεί να τον εξαγνίσει προτού τον απελευθερώσει, γεγονός που σημαίνει ότι η παραμονή του στο μπάνιο μπορεί να συνεχιστεί για άγνωστο χρόνο.

Η αλήθεια είναι ότι το βιβλίο που έως εκείνη τη στιγμή χαρακτηρίζεται από μια ανθρώπινη ανάγκη επικοινωνίας της ηρωίδας παίρνει τον χαρακτήρα του θρίλερ, με μια κλειστοφοβική αφήγηση που θυμίζει π.χ. το Μίζερι, του Στίβεν Κινγκ. 

Τί είναι όμως τελικά το βιβλίο του Ζανμέρ; Απλώς η αφήγηση μιας τραγικά μοναχικής ζωής ή ένα κλειστοφοβικό θρίλερ που αναπτύσσει αργά και μεθοδικά τη χάρη του; Μήπως είναι η τελευταία εξομολόγηση μιας βαθιά πληγωμένης γυναίκας; Μήπως είναι ο απολογισμός λίγο πριν το τέλος που έρχεται νομοτελειακά και γίνεται με αφορμή μια πρόφαση; 
Η εξαιρετική μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη κρατά την αφηγηματική ροή σε υψηλό επίπεδο, προς όφελος του αναγνώστη που αγωνιά να γυρίσει τις σελίδες. Το βιβλίο, δε, έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να το αναδείξουν σε πρώτης τάξης θεατρικό έργο με την αναμενόμενη ανατροπή/κάθαρση στο τέλος. Η ηρωίδα του Ζανμέρ, σαν μιαν άλλη Μπλανς Ντιμπουά μετράει τις πληγές της στο τέλος της ζωής της.
Κι ο αναγνώστης υποκλίνεται στην τραγικότητά της.

www.toperiodiko.g στις 08-05-2017

  O τίτλος αφήνει να αιωρείται μια απορία, ένα ερώτημα. “Τι είναι απ’ τον αέρα πιο ελαφριά;” Η απάντηση βρίσκεται, φυσικά, στις σελίδες του βιβλίου και έχει να κάνει με την επιθυμία της γυναίκας. Το “θέλω” της καθεμίας μπορεί να διαφέρει, όμως στην προκειμένη περίπτωση η πιο μεγάλη επιθυμία είναι η καταπολέμηση της μοναξιάς. Αυτό είναι το θέμα του βιβλίου του Φεδερίκο Ζανμέρ (Federico Jeanmaire) και ο αργεντινός συγγραφέας το αντιμετωπίζει ψύχραιμα και ειλικρινά. Σχεδόν κυνικά φτάνοντας στο τέλος. Έχουμε να κάνουμε με “υπαρξιακό” μυθιστόρημα που δεν έχει τίποτα το βαρύγδουπο, τίποτα επιστημονικό, τίποτα δεδομένο… Ο Ζανμέρ χρησιμοποιεί, χωρίς καμία υπερβολή, τη δύναμη της λογοτεχνίας για να αναδείξει μια κατάσταση που απασχολεί κάθε ηλικία και κάθε φύλο. Θα μπορούσε να είναι ένας ιδιαίτερος θεατρικός μονόλογος, ή μια ταινία “δωματίου”. Πάνω απ’ όλα όμως είναι ευχάριστο, διασκεδαστικό βιβλίο.

Η ιστορία έχει ως εξής: Ανήλικος κλέφτης παρακολουθεί ηλικιωμένη και μόλις μπαίνει στην πολυκατοικία της, την απειλεί πισώπλατα. Μάλλον με μαχαίρι. Το θύμα όμως δεν παραδίδεται και με πονηρό τρόπο καταφέρνει να κλειδώσει τον δράστη στο μπάνιο! Οι προσπάθειες του να σπάσει την πόρτα μάταιες, μια και είναι  παλαιάς κατασκευής με πολύ ανθεκτικό, βαρύ ξύλο. Οι φωνές του δεν έχουν νόημα, αφού στον από κάτω όροφο δεν μένει κανείς, ενώ έτσι δεν αποφύγει τη σύλληψη. Εγκλωβίζεται και πλέον είναι υπό την εξουσία της ηλικιωμένης που το μόνο που θέλει είναι να του διηγηθεί την ιστορία της μητέρα της.

Το λογοτεχνικό εύρημα του Ζανμέρ είναι απλό: Η ανατροπή της κατάστασης αν και αναμενόμενη – δεν θα είχε νόημα να επιτύχει άμεσα ο δράστης τον σκοπό του – οδηγεί τον συγγραφέα στη δημιουργία της κατάστασης που θα καθηλώσει τον αναγνώστη: Το σπίτι και συγκεκριμένα το μπάνιο θα γίνει εξομολογητήριο. Η 93 ετών γυναίκα και ο 14χρονος κλέφτης θα “παίξουν” τον ρόλο του εξομολογητή και του εξομολογούμενου. Οι θέσεις εναλλάσσονται κι εδώ είναι που ο Ζανμέρ φεύγει από τα συνηθισμένα και κάνει το “Απ’ τον αέρα πιο ελαφριά” σημαντικό. Ο αναγνώστης δεν μπορεί να μη δει τις διαφορετικές αντιλήψεις για τη θέση του ατόμου στη κοινωνία, για την ηθική, για τον έρωτα, την πίστη, την παιδεία… Επίσης, ο Ζανμέρ δεν ξεχνά να σημειώσει την καθοριστική επίδραση του άμεσου οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος στο άτομο. Βέβαια, δεν έχουμε να κάνουμε με ένα συνεχή διάλογο. Όπως αναφέραμε πρόκειται για έναν ξεχωριστό μονόλογο. Η ηλικιωμένη μιλά μόνο και μας μεταφέρει τα λόγια και τις αντιδράσεις του “φυλακισμένου” ανήλικου.

Βάση όλων αυτών είναι η μοναξιά. Η ηλικιωμένη είναι εδώ και χρόνια μόνη και προσπαθεί να πιαστεί από το καθετί που μπορεί να την κάνει να την αντέξει. Γι’ αυτό και απευθύνεται στον μικρό με αγάπη. Μητρική αγάπη. Προσπαθεί, έστω και υπό αυτές τις συνθήκες, να τον μορφώσει. Είναι ανεκτική απέναντι στα συναισθηματικά του ξεσπάσματα και “πνίγει” αμέσως τον θυμό της για να συνεχίσει τη συνομιλία μαζί του. Ο πιτσιρικάς βιώνει τη μοναξιά με διαφορετικό τρόπο. Γι’ αυτόν είναι η απουσία αληθινής αγάπης και ενδιαφέροντος. Θέλει να αφεθεί στις καλές προθέσεις της άγνωστης κυρίας, όμως διστάζει.

Η διαύγεια του λόγου του Ζανμέρ αναδεικνύεται από τη μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη. Ο Κυριακίδης, πέρα από τη εμπειρία στον συγκεκριμένο τομέα, γνωρίζει καλά τη λογοτεχνία των χωρών της Νότιας Αμερικής (Σεπούλβεδα, Μπόρχες, κ.α.) και μπορεί να αποδώσει το ανήσυχο και γεμάτο πάθος πνεύμα.

Αλέξανδρος Στεργιόπουλος