«Ο Θεός σώζοι τον Βασιλέα!» βροντοφώνησε ο κλητήρας που είχε χρηματίσει μπάτλερ στο Σάσσεξ για τριάντα έξι ολόκληρα χρόνια, ώσπου ο λόρδος κύριος του χάθηκε στο ναυάγιο του Τιτανικού, χωρίς ν' αφήσει ούτε κληρονόμους ούτε στερλίνες για τη συντήρηση του «kas-seul», όπως το λένε στην άλλη όχθη του πορθμού Σαιντ-Τζωρτζ. Τώρα, έχοντας επιστρέψει στη χώρα των Κελτών προγόνων του, ο υπηρέτης ασκούσε αυτό το ταπεινό επάγγελμα στο ταχυδρομικό γραφείο γωνία Σάκβιλ Στρητ και Ήντεν Κη. «Ο Θεός σώζοι τον Βασιλέα!» επανέλαβε φωναχτά, γιατί ήταν πιστός στο στέμμα της Αγγλίας. Λίγο πριν, είχε δει με φρίκη να εφορμούν στο ταχυδρομικό γραφείο επτά ένοπλοι, για τους οποίους είχε αμέσως υποψιαστεί ότι επρόκειτο για Ιρλανδούς Δημοκράτες με επαναστατικές διαθέσεις. «Ο Θεός σώζοι τον Βασιλέα!» ψιθύρισε για τρίτη φορά. Ο λόγος για τον οποίο αυτή τη φορά αρκέστηκε στο να ψιθυρίσει, ήταν ότι το 'χε τόσο πολύ παρακάνει με τις εκδηλώσεις νομιμοφροσύνης του, ώστε ο Κόρνυ Κίλχερ αναγκάστηκε να του εμφυτεύσει μια σφαίρα στο δοξαπατρί. Ο νεκρός κλητήρας ξέρασε το μυαλό του από μια όγδοη οπή της κεφαλής του και σωριάστηκε, φαρδύς πλατύς, στο πάτωμα. Ο Τζων Μακ Κόρμακ κατέγραψε την εκτέλεση με την άκρη του ματιού του. Δεν τη θεωρούσε και τόσο αναγκαία, αλλά η στιγμή δεν προσφερόταν για συζήτηση. Τα κορίτσια του Ταχυδρομείου κακάριζαν αδιαλείπτως. Θα 'ταν καμιά δεκαριά, Εγγλέζες με τα όλα τους ή, το πολύ πολύ, από το Ώλστερ, και καθόλου δε συμφωνούσαν μ' αυτά που συνέβαιναν. «Αδειάστε μου αυτό το κοτέτσι!» ούρλιαξε ο Μακ Κόρμακ. Ο Γκάλλαχερ λοιπόν και ο Ντίλλον βάλθηκαν, με λέξεις και με νεύματα, να συμβουλέψουν αυτές τις δεσποινίδες να εξαφανιστούν πάραυτα. ʼλλες όμως ήθελαν να βρουν το παρντεσού τους, άλλες το τσαντάκι τους· γενικώς ειπείν, μια λωλαμάρα επικρατούσε στη συμπεριφορά τους. «Τι μουρόχαβλες!» φώναξε ο Μακ Κόρμακ απ' την κορυφή της σκάλας. «Μα τι περιμένετε για να τις πετάξτε έξω;» Ο Γκάλλαχερ άρπαξε την πρώτη που βρήκε μπροστά του, και της τράβηξε μια ξιδάτη στον πισινό. «Να 'στε καθωσπρέπει όμως!» πρόσθεσε ο Μακ Κόρμακ. «Την έχουμε βαμμένη» γκρίνιαξε ο Ντίλλον, στριμωγμένος από δύο τσούπρες που χιμούσαν προς την αντίθετη κατεύθυνση. «Καλέ, ο κύριος Ντίλλον!» χλιμίντρισε η μια, αναγνωρίζοντας τον. Κι έμεινε κόκαλο. «Εσείς, κύριε Ντίλλον! Ένας κύριος! Με το όπλο ανά χείρας, εναντίον του Βασιλέως! Δεν ντρέπεστε; Αντί να κάθεστε τώρα και να τελειώνετε το όμορφο, δαντελένιο φουστανάκι μου!» Ο Ντίλλον, όλο αμηχανία, έξυνε το κεφάλι του. Τότε όμως ήρθε ο Γκάλλαχερ να τον βγάλει απ' τη δύσκολη θέση και, γαργαλώντας την πελάτισσα στις μασχάλες, της φώναξε στ' αυτί: «Αραίωνε, τσουλάκι!» Εκείνη, ακούγοντας τα λόγια αυτά, έγινε καπνός. Ο Μακ Κόρμακ σκαρφάλωνε στον πρώτο όροφο, ακολουθούμενος από τον Κάφρυ και τον Κάλλιναν. Όταν χάθηκε απ’ τη θέα, ο Γκάλλαχερ άρπαξε μια άλλη κοπέλα κι έκανε ν' αναστενάξουν τα καπούλια της. Η κοπέλα αναπήδησε. «Καθωσπρέπει!» επαναλάμβανε ο Γκάλλαχερ με περιφρόνηση. «ʼκου καθωσπρέπει!» Και, καθώς του προσφερόταν ένα καινούργιο οπίσθιο, του κατάφερε μια με το πατούμενο με τόση δύναμη, ώστε η αποδέκτις έπιασε να βαλσάρει με φιγούρες: ήταν μια νεάνις, η οποία είχε μόλις περάσει από εισαγωγικές εξετάσεις κι είχε απαντήσει σωστά σε καταιγισμό ερωτήσεων από την παγκόσμια γεωγραφία και τις ανακαλύψεις του Γκράχαμ Μπελ. «ʼιντε, ουστ! Ουστ!» στρίγκλιζε ο Ντίλλον, έμπλεος θάρρους μπροστά σ' όλο εκείνο το γυναικομάνι. Η κατάσταση άρχιζε να ξεκαθαρίζει, και το γυναικείο προσωπικό, έχοντας επιταχύνει το ρυθμό, πιλαλούσε προς τις εξόδους, κι από 'κει, στη Σάκβιλ Στρητ και στο Ήντεν Κη. Δυο νεαροί τηλεγραφητές ήλπιζαν πως θα τους πετούσαν κι αυτούς έξω όπως τις δεσποινίδες, αλλά περιορίστηκαν σε δυο χυδαίες μπουνιές στη μούρη. Όταν έφυγαν, ήταν πεπεισμένοι ότι και ο καθωσπρεπισμός έχει τα όρια του. Έξω, είχε μαζευτεί ένα πλήθος και παρακολουθούσε κατάπληκτο την εκκένωση. Ακούστηκαν κάποιοι πυροβολισμοί. Οι συγκεντρωμένοι άρχισαν να διαλύονται. «Αδειάσαμε, απ' ό,τι βλέπω» παρατήρησε ο Ντίλλον, ρίχνοντας μια ματιά ολόγυρα του. Κανένα θηλυκό δεν του ενοχλούσε πια τη θέα.

Η ιστορία του σουρεαλισμού έχει κρατήσει ένα καλό κομμάτι για τα έργα και τις ημέρες του Ραιημόν Κενώ (δυσκολεύομαι να χωνέψω την ό-μικρη νεοελληνική απόδοση του ονόματος του, Κενό συν τοις άλλοις επειδή τον αδικεί κατάφωρα, (αν ληφθεί στην κυριολεξία της), έστω και αν κάποια στιγμή ξέκοψε κι αυτός, όπως οι περισσότεροι, από τις υπερρεαλιστικές αναζητήσεις. Ο Γάλλος συγγραφέας (1903-1976) έγραψε μυθιστορήματα, ποιήματα, δοκίμια και σενάρια για τον κινηματογράφο, διηύθυνε τη λογοτεχνική Εγκυκλοπαίδεια της Πλειάδας, ασχολήθηκε, φυσικά, με την ψυχανάλυση και τη ζωγραφική, και υπήρξε μέλος του Κολεγίου της «Παταφυσικής», ιδρυτής του Εργαστηρίου Δυνητικής Λογοτεχνίας και μέλος της Ακαδημίας Γκονκούρ. Το πρώτο του μυθιστόρημα, την «Αγριάδα», την έγραψε στην Ελλάδα. Η επίσκεψη του στη χώρα μας, την οποία υπομνηματίζει και το βιβλίο του «Το ταξίδι στην Ελλάδα» (1973) δεν ήταν τουριστική. Εδώ, γράφει ο Παύλος Ζάννας (περιοδικό «Ο Πολίτης», τευχ. 35), ο Κενώ «διαπίστωσε πως η νεοελληνική μας διγλωσσία καθαρεύουσα-δημοτική) υpάρχει και στη γαλλική γλώσσα και προσπάθησε να φέρει τη γλώσσα που μιλιέται στο γραφτό λόγο, αλλοιώνοντας ακόμη και τη γραφή για να αποδοθεί ο προφορικός λόγος που δένει δύο λέξεις σε μία ή καταργεί καθιερωμένες δυναιρέσεις». ʼλλα έργα του Κενώ: «Ενας βαρύς χειμώνας», «Ο φίλος μου ο Πιερό», «Η Ζαζί στο μετρό». Σχεδόν καταγραφή και έντυπη αναμετάδοση των συζητήσεων μια ομάδας Ιρλανδών επαναστατών θα μπορούσε να θεωρηθούν οι μισές τουλάχιστον σελίδες του μυθιστορήματος του «Φταίμε εμείς που είμαστε καλοί με τις γυναίκες» (εκδόσεις «Οπερα», 1992), ενός έργου που επίσης διανθίζεται από γλωσσικά παιχνίδια, τα οποία ωθούν τον Ελληνα μεταφραστή, τον Αχιλλέα Κυριακίδη, σε εύστοχες, χαριτωμένες λύσεις. Ο Ραιημόν Κενώ αναλαμβάνει να αφηγηθεί μια βίαιη ιστορία: Δουβλίνο 1916: Εξέγερση των Ιρλανδών. Μερικοί επαναστάτες, κραδαίνοντας το λογοτεχνικότατο, τζοϋσικής καταγωγής σύνθημα τους («Finnegans Wake!») εισβάλλουν σε ταχυδρομείο, εξαπολύουν τις αλόγως φονικές σφαίρες τους και αναμένουν, φυσικά μπε-κροπίνοντας και καβγαδίζοντας (τόσο που ν' αρχίσει να μηδενίζεται το νόημα της επανάστασης τους), την αντίδραση των Εγγλέζων. Οι Αγγλοι φυσικά, έχουν κάπως δυσκίνητο μυαλό, και φυσικά είναι τυπολάτρες και πολλαπλώς συντηρητικοί (αυτό το «φυσικά» μοιάζει να στομώνει κάπως την αιχμή της συγγραφικής ειρωνείας). Όλα θα πήγαιναν «καλά», οι αντάρτες δηλαδή θα πορεύονταν ασφαλώς προς τον ένδοξο θάνατο, αν μια Αγγλιδούλα υπάλληλος του ταχυδρομείου δεν είχε ξεχαστεί στην τουαλέτα. Η παρουσία της, ταυτόσημη του Πειρασμού, έρχεται να αμφισβητήσει την ισχύ ηθικών και οραμάτων. Το «εδώ και τώρα» προβάλλει απειλητικά ηδονικό για τους εξεγερμένους, που, ο ένας μετά τον άλλον, βλέπουν τη βουλιμία τους να αντιμάχεται τη βούληση τους. Φονικό και το τέλος, αφήνει μόνη νικήτρια την Αγγλίδα, που όχι μόνο προλαβαίνει να ασκηθεί στον έρωτα με τους μισούς δεσμοφύλακες της, αλλά διασώζει και το είδωλο της αρετής της, το οποίο και θα της αποφέρει έναν καλό γάμο. Αυτή η περιπέτεια αίματος εξιστορείται με παγιδευτική για τον αναγνώστη ελαφρότητα και ψυχραιμία, σαν ένα ρο-μάντσο ποικιλμένο με ικανές δόσεις χιούμορ. Σάμπως να θέλησε ο Κενώ, σουρεαλιστής αυτός, θεράπων μιας γραφής ιδεολογικώς βαρυφορτωμένης, να συναντηθεί με την «καθαρή λογοτεχνία» ή με την «αφήγηση για την αφήγηση» και για την ενδεχομένως μάταιη, χαρά της. Απογυμνωμένοι οι ήρωες του μυθιστορήματος, ανθρωπάκια του θεού ή του διαβόλου, σαφώς και εξαρχής υποδεέστεροι των συνθημάτων που κάθε τόσο αναμασούν σαν για να ξαναπάρει μπροστά η μηχανή των συναισθημάτων τους και να τους κρατήσει στο πόστο τους, προορίζονται από την απομυθοποιητική ορμή του συγγραφέα για υλικό φαρσοκωμωδίας. Ο Κενώ δεν εμπλέκεται με τον δραματικό πυρήνα της ι- στορίας του που μόνος του υποδεικνύει. Δεν σαρκάζει, ή, τουλάχιστον, δεν στοχάζεται επί του σαρκασμού του- καλαμπουρίζει, αναλώνοντας φράσεις παρά πλάθοντας χαρακτήρες. Μένει στο παιγνίδι στην ίντριγκα των λέξεων, διασκεδάζοντας μερικές φορές περισσότερο απ' όσο ο αναγνώστης του. Κάθε τέτοιο παιγνίδι στη λογοτεχνία έχει τα, ευκρινή και στενά φοβάμαι, όρια του. Οφείλει και διατηρεί την αίγλη του σχεδόν αποκλειστικά μέσω της γραμματολογικής θεωρίας που το ιδρύει και το υποστηρίζει. Πιο έξω, τα πράγματα θαμπώνουν. Είναι, λοιπόν, το μυθιστόρημα «Φταίμε εμείς που είμαστε καλοί με τις γυναίκες» άλλη μια άσκηση ύφους σαν κι εκείνες που συσσωρεύει ο Ραιημόν Κενώ στο βιβλίο του "Ασκήσεις Ύφους» (έχει μεταφραστεί στα ελληνικά επίσης από τον Αχιλλέα Κυριακίδη, εκδ. Εψιλον, 1986), στις σελί- δες του οποίου ο συγγραφέας αφηγείται με παρά έναν εκατό τρόπους ένα ασήμαντο «τροχαίο» επεισόδιο). Προς την καταφατική απάντηοη ωθεί και το γεγονός ότι ο ο Κενώ, με παγνιώδη διάθεση, πρωτοδημοσίευσε το μυθιστόρημά του το 1947 σαν έργο κάποιας Ιρλανδής συγγραφέως, Sally Mara το όνομα της, και δήθεν μεταγλωτισμένο / στα γαλλικά από κάποιον Μichel Presle. Μάλιστα, τρία χρόνια αργότερα ο Κενώ, συνεχίζοντας το παιγνίδι, δημοσίευσε και το «Απόκρυφο ήμερολόγιο της Sally Mara» και χρειάστηκε άλλα δώδεκα χρόνια ώσπου να αποκαλύψει το τέχνασμα του. Ο αναγνώστης μάλλον δεν μπορεί να μην αναρωτηθεί για το αν η γραφή υπακούει σε κάποιο στόχο και ποιος είναι αυτός εν όσω διαβάζει την κατεδαφιστική εξιστόρηση μιας εξέγερσης, πολύ περισσότερο αν στην επιφάνεια της μνήμης του αναδυθούν θραύσματα των σουρεαλιστικών μανιφέστων, σαν κι ετούτη την περικοπή από την οργισμένη «Διακήρυξη της 27ης Νοεμβρίου 1925»: «Είμαστε αποφασισμένοι να κάνουμε επανάσταση. Κολλήσαμε τη λέξη σουρεαλισμός στη λέξη επανάσταση μόνο και μόνο για να δείξουμε τον αμερόληπτο, αδέσμευτο και εντελώς απεγνωσμένο χαρακτήρα αυτής της επανάστασης». (...) Είμαστε ειδικοί στην εξέγερση. Ίσως αυτός ο προκαταβολικά «απεγνωσμένος» χαρακτήρας της σουρεαλιστικής και κάθε άλλης επανάστασης οδήγησε τον Ραιημόν Κενώ, όπως και άλλους, στη συμφιλίωση με την πραγματική ισχύ των λέξεων και της λογοτεχνίας στην αποσκίρτηση από τα δεσμά της θεωρίας και του προγράμματος, και στην εν πολλοίς καρποφόρα αναδιαπραγμάτευση αφηγηματικών τρόπων που είχαν εισπράξει το δεινό σουρεαλιστικό μυκτηριασμό. Και ίσως η αναψηλάφηση από τον αναγνώστη αυτών των ζητημάτων είναι κέρδος ουσιαστικότερο από αυτό που του προσφέρει η καθαυτώ αφήγηση η οποία υπηρετείται αποτελεσματικά από την ελληνική της μετάφραση. Παντελής Μπουκάλας Καθημερινή 3 Νοεμβρίου 1992 Ένα άλλο από τα «τρομερά παιδιά- της γαλλικής λογοτεχνίας είναι ο Ρεμόν Κενώ, γνωστός μας από την «Ζαζί στο μετρό», ο «Φίλος μου Περρώ» και άλλα του βιβλία που σατυρίζουν την σύγχρονη γαλλική κοινωνία. Αυτή τη φορά «επιτίθεται» εναντίον της αγγλικής αυτοκρατορίας, και μάλιστα μέσωτου ιρλανδικού δημοκρατικού στρατού. Στο βιβλίο του «ΦΤΑΙΜΕ EMEIΣ ΠΟΥ EIMAΣTE KAΛΟΙ ME TΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ»( που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Όπερα» και πάλι σε μετάφραση Αχιλλέα Κυριακίδη), ήρωές του είναι μια ομάδα Ιρλανδών ανταρτών, που καταλαμβάνει ένα ταχυδρομικό γραφείο στο Δουβλίνο. Με συνοπτικές διαδικασίες ξεκαθαρίζουν και οργανώνουν την αντίσταση τους απέναντι στον βρετανό κατακτητή. Τη στιγμή της κατάληψης βρίσκεται στην τουαλέτα η χυμώδης (πλην όμως βαοιλόφρων) Γκέρτι Γκέρντελ, που συλλαμβάνεται και κρατείται, Ο Ρέιμον Κενώ, ένας από τους ευφυέστερους χιουμορίστες συγγραφείς της Γαλλίας του 20ου αιώνα και βαθύς γνώστης των κανόνων του ερωτικού-αστυνομικού μυθιστορήματος, αναλαμβάνει να μας δείξει πως μπορεί να επιβιώσει μια και ωραία ταχυδρομική υπάλληλος εν μέοω οργισμένων αντικαθεστωτικών ανταρτών που προσπαθούν ανεπιτυχώς να φανούν καθώς πρέπει. Η Γκέρτι θα πάρει πάνω της το παιχνίδι, και οι επτά πρώην οργισμένοι αντάρτες θα αφήσουν την τελευταία τους πνοή, ψελλίζοντας το όνομα της: «Έτριψε το μουσούδι της πάνω σ’ έναν ώμο που μύριζε μπαρούτι, ιδρώτα και καπνό. Τα μαλλιά της γαργάλισαν το πρόσωπο του αντάρτη. Καπόιες ξανθιές, απαλές τρίχες αναρριχήθηκαν ως τα ρουθούνια του. Του ρθε να φτερνιστεί. Φτερνίστηκε. "Είσαι το ίδιο μαλάκας με το βασιλιά της Αγγλίας", ψιθύρισε η Γκέρτι». Οξύ Μάρτιος 1995