Ο Ερευνητής του Ναυτικού και ο Μελετητής κατεβαίνουν προς το λιμάνι. Κόβοντας μέσα από τις αποθήκες, φτάνουν στη δεξαμενή, όπου το σούρουπο βάφει τη θαλαμηγό «Ouranos» μ' ένα γλυκό γαλαζωπό χρώμα. «Δεν υπάρχει τίποτα πιο εκπληκτικό από μια θαλαμηγό, όταν τη βλέπεις έτσι ολόκληρη έξω απ' το νερό» λέει ο Ερευνητής του Ναυτικού, καθώς ανεβαίνουν τη σιδερένια σκάλα που ένας γερανός είχε φέρει κι είχε στηρίξει στο λείο πλευρό του σκάφους. «Βλέπετε αυτές τις γρατσουνιές και το αίμα;» λέει ο Ερευνητής, όταν έχουν φτάσει στα μισά της σκάλας. «Εδώ πρέπει να 'ταν τα ίσαλα. Έψαχναν με αγωνία να βρουν έστω και μία προεξοχή για να πατήσουν και να ξανανέβουν στο σκάφος. Όμως, αυτά τα ίχνη θα τα εξετάσουμε καλύτερα την ημέρα, γιατί πρέπει να σας πω ότι κάναμε μια περίεργη και εκπληκτική ανακάλυψη. Ελάτε ας διασχίσουμε τη γέφυρα κι ας κατέβουμε στις καμπίνες. Όλα έχουν μείνει όπως ήταν. Εκτός απ' τα χειρόγραφα που ο φίλος μου ο Εγκληματολόγος κι εγώ πήραμε από διάφορες καμπίνες, δεν έχει πειραχτεί τίποτα — ούτε στην τιμονιέρα ούτε στη γέφυρα. Η βιβλιοθήκη είναι άθικτη — το ίδιο κι η κουζίνα. Μόνο κάτι τρόφιμα πετάξαμε, αφού τα καταγράψαμε πρώτα. Ας περάσουμε απ' αυτό το σανιδόσκαλο» συνεχίζει ο Ερευνητής, δείχνοντας το δρόμο στο Μελετητή. «Εδώ είμαστε στην καμπίνα του Καρλ Κνιχ — είναι η πιο ευρύχωρη απ' όλες. Το γραφείο του από ξύλο τικ... τα δυο κρεβάτια: το δικό του και της νεαρής γυναίκας του, της Λοτέ. Τα χειρόγραφα του Καρλ Κνιχ τα βρήκαμε σε απόλυτη τάξη πάνω στο γραφείο και μέσα στα συρτάρια. Τα γραπτά της Λοτέ Κνιχ ή, μάλλον, τα τετράδια της —είναι στη διάθεση σας να τα εξετάσετε όποτε θέλετε—, βρέθηκαν μέσα στην ντουλάπα, πίσω απ' τα φορέματα της. Όσο για τα υπόλοιπα, σεβαστήκαμε απόλυτα την ακαταστασία που επικρατούσε. Όλα φωτογραφήθηκαν, σημειώθηκαν, καταγράφηκαν, ώστε ο φάκελος του αινίγματος του "Ouranos" να είναι όσο πληρέστερος γίνεται. Τώρα» συνεχίζει ο Ερευνητής, «λέω να περάσουμε απ' αυτή την πόρτα, μήπως και θέλετε να ρίξετε μια ματιά στην καμπίνα της Ρόζα Τσορν-Κνιχ, του Κουρτ Κνιχ και του Γκούσταβ Τσορν. Αν εξαιρέσουμε το γεγονός ότι και εδώ επικρατούσε η ίδια ακαταστασία που βρήκαμε και στην καμπίνα του γερο-Κνιχ και της νεαρής γυναίκας του, τίποτα το ιδιαίτερο — εκτός, ίσως, απ' αυτό το φύλλο χαρτί που είναι καρφιτσωμένο στον τοίχο. Υποθέτουμε ότι οι στίχοι είναι γραμμένοι από τον Κουρτ Κνιχ: Στης αστραπής τη λάμψη υψώνεται η λεπίδα το χαλκοπράσινο χτυπάει το μνήμα Αστράφτει ο μπρούντζος πριν στο χώμα βυθιστεί και πάλι υψώνεται θαμπός πισσώδης μαύρος Σκιάζει τον κόσμο πρώτο ανθρώπου αίμα — τέκνο του Κάιν πατέρα μας! »Από πίσω, κι άλλοι στίχοι, με τον ίδιο γραφικό χαρακτήρα: Τον κόσμο κυβερνά η τριπλή θεά ώσπου απ' το χάος προβάλλει σκοτεινός θεός ο Ουρανός Στης Μάνας-Γαίας τις κρυφές ρωγμές πλαγιάζει τη βροχή σε λαγαρά ποτάμια Στα διάκενα φυτά λουλούδια δέντρα και πουλιά γεννιούνται μα και τα πρώτα όντα Μισά-ψυχή μισά-σάρκα — εμείς στην άβυσσο ριγμένοι από τον ʼρνο! »Με το να τοιχοκολλήσει αυτούς τους στίχους που περιέχουν το όνομα του σκάφους του πατέρα του, λέτε ο Κουρτ Κνιχ να ήθελε να μας δώσει μια μετά θάνατον ένδειξη για τη λύση του αινίγματος;» «Αν αυτοί οι στίχοι είχαν πέσει στα χέρια μου πριν δημοσιεύσω την μελέτη μου για την οικογένεια Κνιχ, θα τους είχα συμπεριλάβει ευχαρίστως» λέει ο Μελετητής. «Μπορώ να κρατήσω αυτό το φύλλο;» «Ασφαλώς. Στο ξενοδοχείο σας σας έχουμε αφήσει κι άλλα χειρόγραφα. Ακολουθήστε με, σας παρακαλώ, σ' αυτόν το διάδρομο. Τώρα είμαστε στην πλώρη της θαλαμηγού. Αυτή εκεί είναι η γωνιά του Φραντς Κνιχ — είναι τόσο μικρή, που αναρωτιέται κανείς πώς μπορούσε κι εργαζόταν. Μια στοίβα γραπτά βρισκόταν πάνω σ' αυτή την εταζέρα, κοντά στο φινιστρίνι. Δίπλα κοιμόταν ο Γιούλιους. Τα χειρόγραφα του γέμιζαν τρεις παλιές βαλίτσες — τις βρήκαμε καταγής, ορθάνοιχτες. Κοιτάξτε!» είπε ο Ερευνητής. «Προσέξατε πώς ήταν διατεταγμένα στο χώρο τα γραπτά της οικογένειας Κνιχ; Έτσι τα βρήκαμε, ο φίλος μου ο Εγκληματολόγος κι εγώ, όταν η άκατος της ακτοφυλακής μας οδήγησε στο άδειο "Ouranos". To 'χε βρει μια τράτα να πλέει ακυβέρνητο στ' ανοιχτά, και το ρυμούλκησε ως εδώ.» «Μα...» «Ξέρω τι σας προξενεί έκπληξη: ούτε ένα άτομο προσωπικό, ε; Αυτό δεν θέλατε να με ρωτήσετε; Ε, λοιπόν, είτε με πιστεύετε είτε όχι, δεν υπήρχαν στο σκάφος ούτε ναύτες ούτε καμαριέρες ή μαγείρισσες. Κανονικά, θα 'πρεπε να υπάρχει κάποιος Πακιστανός ή, έστω, ένας απ' αυτούς τους Έλληνες — κλασικοί καμαρότοι στις θαλαμηγούς. Έλα, όμως, που αυτή η θαλαμηγός δεν ήταν μια κλασική θαλαμηγός... Του Καρλ Κνιχ του άρεσε να ταξιδεύει μόνος με την οικογένεια του — τη λογοτεχνική του οικογένεια, όπως λέει κι ο τίτλος της μελέτης σας. Ας το θεωρήσουμε σαν ιδεοληψία ενός συγγραφέα, σαν την ιδιοτροπία ενός ανθρώπου διάσημου και δεσποτικού. Ας το παραδεχτούμε: αν το σκάφος είχε πλήρωμα, ούτε θα 'χαν πνιγεί οι άνθρωποι, ούτε εμείς θα 'μαστε εδώ. Κάποιος θα 'χε ρίξει τη σκάλα, κι όλη η οικογένεια Κνιχ θα 'χε επιστρέψει στο σκάφος ήσυχα ήσυχα. Υπάρχουν κάτι τέτοια παράδοξα, που είτε τα δέχεσαι είτε όχι. Στη θάλασσα, η στεριανή λογική πάει περίπατο. Η θάλασσα είναι ένα πελώριο, άλογο ζωντανό σώμα. Ό,τι συμβαίνει στη θάλασσα, είναι παράλογο. Το Ναυτικό, στο οποίο υπηρετώ ως ορκωτός ερευνητής, είναι κατ' εξοχήν τομέας του παραλόγου. Είμαι ο πιο μανιώδης ερευνητής, ακριβώς γιατί, τις πιο πολλές φορές, έχω να εξερευνήσω το παράλογο. Να γιατί αγαπώ τόσο πολύ αυτή την τόσο εξειδικευμένη δουλειά — όπως, άλλωστε κι ο φίλος μου ο Εγκληματολόγος, που είναι και ποιητής. Οι άνθρωποι που αφοσιώνονται στη θάλασσα, είναι πολύ διαφορετικοί απ' τους άλλους. Τίποτα στη θάλασσα δεν είναι φυσιολογικό. Ένα έγκλημα στη θάλασσα δεν είναι φυσιολογικό έγκλημα. Αντίθετα, ένα ατύχημα στη θάλασσα είναι απολύτως φυσιολογικό. Ακόμα και τα πιο αφύσικα ατυχήματα είναι φυσιολογικά στη θάλασσα. Κάθε μέρα, σ' όλες τις θάλασσες του κόσμου, συμβαίνουν ένα σωρό ανεξήγητα περιστατικά. Αυτές οι τεράστιες μάζες νερού που μετακινούνται αενάως, όχι μόνο διαστρέφουν την προοπτική, αλλά και, προκαλώντας μιαν αστάθεια στο βλέμμα, αποσταθεροποιούν και το πνεύμα. "Η θάλασσα παίζει — το 'χουν γράψει πολλοί ποιητές αυτό" μου λέει πάντα ο φίλος και συνεργάτης μου ο Εγκληματολόγος. Γράφει εδώ και χρόνια, αλλά ποτέ κανείς δεν κατάφερε να δει —πόσο μάλλον να διαβάσει— τα ποιήματα του, για τα οποία δεν μιλά παρά στους ανθρώπους που θεωρεί δικούς του — κι ωστόσο, ο τόπος βουίζει ότι έχει γράψει αναρίθμητα. Τρελαίνεται να μιλά για τα ζητήματα. "Τα ζητήματα" λέει, "τα μεγάλα ζητήματα είναι ο κινητήριος μοχλός ενός δημιουργικού πνεύματος — όχι τα επιμέρους θέματα· τίποτα δεν είναι χειρότερο από μια ιδέα" λέει πάντα. "Αυτό που μετρά για ένα δημιουργό, είναι η απαράμιλλη εξάσκηση στην οποία τον εξαναγκάζει όχι μόνο ένα ζήτημα, αλλά πολλά, που ενσκήπτουν όλα μαζί και συνωθούνται λυσσαλέα. Τότε το πνεύμα τρελαίνεται και βυθίζεται ηδονικά σ' έναν κυκεώνα αντιφάσεων." Αυτά λέει ο φίλος μου ο Ποιητής Εγκληματολόγος. Σε λίγο, θα 'χετε την ευκαιρία να τον γνωρίσετε. Θα μας συναντήσει στον Ναυτικό Όμιλο, μόλις απαλλαγεί από ορισμένες υποχρεώσεις που βαραίνουν τραγικά τη ζωή του. Η τελευταία φορά που δουλέψαμε μαζί, ήταν στο ναυάγιο εκείνου του φέριμποτ που άνοιξε ο καταπέλτης του και πνίγηκαν περισσότερα από 900 άτομα. Όμως, ελάτε: ας περάσουμε απ' την τιμονιέρα του σκάφους, που χρησίμευε και για σαλόνι-βιβλιοθήκη. Όπως βλέπετε, ο κυβερνήτης του "Ouranos" μπορούσε να κρατά το τιμόνι και να συνεχίζει να μιλά με τους καλεσμένους του, καθισμένους αναπαυτικά κάτω απ' τα ράφια της βιβλιοθήκης που καλύπτουν τους τοίχους αυτής της ευρύχωρης καμπίνας!» «Παρατηρώ» λέει ο Μελετητής, βλέποντας τους τίτλους των βιβλίων που ήταν αραδιασμένα ως το ταβάνι, «ότι εδώ είναι συγκεντρωμένοι όλοι οι μεγάλοι κλασικοί, που αντιπροσωπεύουν ό,τι πιο τέλειο, πιο καινοτόμο, πιο απροσδόκητο γέννησε η ανθρώπινη σκέψη όλες τις εποχές. To "Ouranos" ήταν μια υπέροχη πλωτή βιβλιοθήκη...» «...που απ' τη μια στιγμή στην άλλη έχασε όχι μόνο τους αναγνώστες της, αλλά και τους ζωντανούς συγγραφείς της.» «Ιδού το αίνιγμα! Τίποτα πιο συνηθισμένο από μια θαλαμηγό που ταξιδεύει με τους ιδιοκτήτες της, τη βιβλιοθήκη της, τα χειρόγραφα της... Οι βυθοί των ωκεανών είναι στρωμένοι, όπως λένε, μ' αυτούς τους θησαυρούς που περιέχουν, συγκεντρωμένο σ' έναν περιορισμένο χώρο, το συμβολικό φορτίο που αντιπροσωπεύει την ανθρωπότητα. Τον αφανισμό τον δεχόμαστε· δεχόμαστε την ιδέα του, τη σκέψη του, τον πόνο του και, ίσως, ενδόμυχα, την ανακούφιση, γιατί γλιτώνουμε απ' τη βεβαιότητα του να ξέρουμε ότι δεν μπορούμε να ξέρουμε τίποτα. Αυτό όμως που προβληματίζει κι αποκαρδιώνει, είναι το να παρευρίσκεσαι στη διαιώνιση ενός κόσμου χαμένου.» «Εννοείτε... βιβλία χωρίς αναγνώστες;» «Ακριβώς. Κι αυτό μου θυμίζει ένα πολύ παράξενο αφήγημα που είχε δημοσιεύσει κάποτε ο Φραντς Κνιχ. Περιέγραφε έναν κόσμο τόσο αυτοματοποιημένο, ώστε, όταν οι άνθρωποι εξαφανίζονται ξαφνικά από προσώπου Γης (ας πούμε, από μια θανατηφόρα επιδημία), τα πάντα συνεχίζουν να λειτουργούν, κι ας μην έχει μείνει ούτε ίχνος ανθρώπινης παρουσίας. Το πετρέλαιο εξορύσσεται μόνο του. Οι πυρηνικοί σταθμοί λειτουργούν αφ' εαυτών και εις μάτην. Η ενέργεια αυτοδιανέμεται κι εξασφαλίζει τη συνεχή λειτουργία των εργοστασίων παραγωγής μηχανών, οι οποίες θα εξακολουθήσουν να αυτοπαράγονται, να αυτοανανεώνονται και να αυτοδιανέμονται εις τον αιώνα τον άπαντα. Το αφήγημα σ' αφήνει να φανταστείς την έκπληξη κάποιων ταξιδιωτών που θα 'ρθουν από ένα οποιοδήποτε σημείο του διαστήματος και θ' ανακαλύψουν αυτόν τον νεκρό κόσμο, τον κατοικημένο αποκλειστικά από μηχανές αυτοαναλισκόμενες και προφανώς αυτοσκεπτόμενες, που θα αναπαράγουν εις μάτην και χωρίς το ελάχιστο ίχνος γνώσης τις φαντασματικές κινήσεις μιας προ πολλού εξαφανισμένης ανθρωπότητας.» «Κάπως» λέει ο Ερευνητής του Ναυτικού, «σαν τη δική μας έκπληξη μπροστά στο μεγαλείο ενός όστρακου, αδειασμένου εδώ και χιλιετίες από το μυστηριώδες ζώο που, εξίσου μυστηριωδώς, το είχε παραγάγει.» «Ναι» λέει ο Μελετητής, «μόνο που ένα απολιθωμένο όστρακο είναι ένα αντικείμενο, ένα πετρωμένο ίχνος. Το τρομαχτικό που έχει η ιδέα του Φραντς Κνιχ (και που σου είναι αδύνατον ν' αντισταθείς και να μη την προεκτείνεις νοερά), είναι μια νεκρή κίνηση που παράγεται επ' άπειρον — κατ' εικόνα μας, αν μπορούμε να το πούμε έτσι. "Χωρίς την τέχνη" είχε πει ο Φραντς Κνιχ, "δε θα ήμαστε παρά αυτό ακριβώς: κίνηση για την κίνηση".» «Τον συναντήσατε πολλές φορές;» «Αρκετές. Ζούσε στο Αμβούργο, όπου έκανε κάτι περίεργα πειράματα σχετικά με τις αισθήσεις. ʼλλωστε, είχε εφεύρει ένα εκπληκτικό μηχάνημα — όποτε θέλετε, μπορώ να σας περιγράψω πώς λειτουργούσε.» «Προσέξτε!» είπε ο Ερευνητής. «Τη σκάλα την κατεβαίνουμε όπως την ανεβήκαμε — με το πρόσωπο προς αυτήν. Τώρα, λοιπόν, ήρθε η ώρα να πάμε στον Ναυτικό Όμιλο. Ο φίλος μου ο Ποιητής Εγκληματολόγος πρέπει να 'ναι εκεί και να μας περιμένει.»

«Γεμάτο λογοτεχνικές αναφορές, υπαινιγμούς και παραπομπές σε καθημερινά γεγονότα του αστυνομικού δελτίου, παίζοντας το παιχνίδι της ρώσικης κούκλας και των παρεκβάσεων, Το αίνιγμα διαβάζεται "σταγόνα σταγόνα" ποτίζοντας τον αναγνώστη με την οδυνηρή ευχαρίστηση ότι ανάμεσα απ' τις γραμμές του ανακαλύπτει την εποχή του τέλους κάθε ουτοπίας.» LE FIGARO «Γραμμένο με τρόπο εξόχως σαγηνευτικό Το Αίνιγμα θα θέλξει όσους αγαπούν τα περίπλοκα "όχι όμως και σκοτεινά" κείμενα.» Φίλιππος Φιλίππου, ΤΟ ΒΗΜΑ