Αν δεν έχεις πού να κλάψεις Αν δεν έχεις πού να κλάψεις, θυμήσου με και τράβα στης Μαμά Αντόνια. Δεν είναι δύσκολο να βρεις το παλιό, ξύλινο σπίτι· αρκεί να ρωτήσεις τους λιμενεργάτες, κι εκείνοι, χωρίς πολλά πολλά, θα σου πουν πώς να πας. Υπάρχει περίπτωση να σ' αιφνιδιάσει το πρόστεγο και να τα χάσεις, να νομίσεις πως έκανες λάθος, πως είσαι έξω από το σπίτι του αρχιεπισκόπου. Εσύ, όμως, μην κωλώσεις- προχώρα, σπρώξε την τζαμόπορτα, μη δώσεις σημασία στις ανδρόγυνες μορφές των χερουβείμ που κοσμούν τους τοίχους, και χτύπησε το κουδούνι μια φορά. θα σου ανοίξει ένα πλάσμα που είναι σαν να 'χει βγει απ' τα τάρταρα. Είναι ένας άνθρωπος αλλόκοτος — δε χωράει αμφιβολία. Στα μπαρ του λιμανιού διηγούνται πως ένα τραμ του 'κόψε και τα δυο πόδια την ώρα που έτρεχε να ξεφύγει από ένα σύζυγο ζηλιάρη, και πως σύρθηκε ως της Μαμά Αντόνια για να της εκβάλει το δράμα του. Λένε, επίσης, πως η Μαμά Αντόνια τον λυπήθηκε αυτόν τον κουτσουρεμένο άνθρωπο που σφάδαζε, και πως, αφού πλήρωσε απ' την τσέπη της τους απαραίτητους καυτηριασμούς, έβαλε και του 'φτιαξαν ένα περίπλοκο σύστημα με ελατήρια που τον ξυπνάει με το πρώτο χτύπημα του κουδουνιού και τον κάνει να τιναχτεί πάνω σαν κάτι φασουλήδες μέσα απ' το κουτί. Λένε ένα σωρό ιστορίες στα μπαρ του λιμανιού... τους ξέρεις τώρα αυτούς άμα ανοίξουν το στόμα τους... Ο κολοβός θα πιάσει ένα κιτρινισμένο κατάστιχο, θα σημειώσει τ' όνομα σου, την ηλικία σου, το επάγγελμα σου, και θα σε ρωτήσει για ποιο λόγο θες να κλάψεις. Αν δεν τον έχεις καταλάβει ούτε εσύ, ή αν δεν έχεις κανένα λόγο, δεν πειράζει. Μια από τις υπηρεσίες που σου παρέχει η επιχείρηση, είναι και το να σε προμηθεύει με λόγους για να κλάψεις γοερά ή σιωπηλά. Σ' εσένα μένει να διαλέξεις. Ο κολοβός θα σαλτάρει πάνω σε μια καρέκλα με ρόδες και θα σε οδηγήσει μέσα από έναν σκοτεινό διάδρομο, ώσπου να φτάσετε μπροστά σε μιαν ανοιχτή πόρτα. Μες στο δωμάτιο θα δεις ένα κρεβάτι, μια καρέκλα κι έναν καθρέφτη. Θα νιώσεις αμήχανα — αυτό είναι σίγουρο, αλλά κάτι που έχει μεγάλη σημασία, είναι να 'χεις εμπιστοσύνη, να 'χεις εμπιστοσύνη στη Μαμά Αντόνια. θα σε καταλάβει μια σχεδόν ακαταμάχητη διάθεση φυγής, κι εκεί που θα 'σαι έτοιμος να το σκάσεις, θα δεις να στέκεται στο κατώφλι μια γυναίκα τόσο χοντρή, που θα νομίζεις πως δε θα χωράει να περάσει από την πόρτα. Αμίλητη, μα αγκομαχώντας απ' το πάχος, θα σε πλησιάσει, θα σε ρίξει στο κρεβάτι, θα πέσει πάνω σου και θα σε φιλήσει στο στόμα, βυθίζοντας τη γλώσσα της ως το λαρύγγι σου. Τη στιγμή που δε θα μπορείς να πάρεις ανάσα, εκείνη θα σηκωθεί και θ' αρχίσει να γδύνεται, χωρίς να πάψει να σε κοιτάζει. Μην τρομάξεις, θα σε κοιτάζει με μίσος· ένα μίσος ανελέητο, που θα δυναμώνει το αγκομαχητό της. Αυτή είναι η Μαμά Αντόνια. θα δεις μια μάζα σκούρες σάρκες: κάτι βυζιά χοντρά σαν κολοκύθες, με ρόγες μεγάλες σαν σφιχτές γροθιές, κι ένα βαρέλι απ' όπου ξεφυτρώνουν δυο πόδια τερατώδη, ανάμεσα στα οποία, κάτω από ζάρες λιπαρές, θα μπορέσεις να διακρίνεις το αραιό τρίχωμα ενός κρυφού εφηβαίου. θα διαπιστώσεις επίσης πως αυτός ο σάρκινος ασκός βρίσκεται σε διαρκή κίνηση και πως θ' αρκούσε μια μελετημένη μαχαιριά για να τον ανοίξεις και να σκορπίσεις το γλοιώδες πλάσμα σ' όλο το δωμάτιο. Εκείνη δεν θα σου πει κουβέντα. Μόνο, την ώρα που θα σε πολιορκεί, θα βογκήξει, κι ύστερα, την ώρα που θα σε γυροφέρνει σε μια θηριώδη τελετή σαγήνης, θα ουρλιάξει σαν λύκος. Θα νιώσεις στριμωγμένος στα σκοινιά, κι απ' το σημείο όπου θα βρίσκεσαι (το δωμάτιο έχει τέσσερις γωνίες, κι είναι αδιάφορο ποιαν απ' τις τέσσερις θα 'χεις διαλέξει για να χωνιαστείς), θα τη βλέπεις να ιδροκοπάει και να στάζει ακατάπαυστα, θ' ακούσεις να βγαίνει απ' ανάμεσα στα πόδια της ένας ήχος σαν κάποιος να ποδοπατάει βατράχια, θα δεις τ' άσπρα της μάτια, θα δεις να κρέμεται έξω από το στόμα της μια γλώσσα απερίγραπτων διαστάσεων, από το τρίξιμο των δοντιών της θ' ανακαλύψεις το μεγαλείο των οργασμών της και, βλέποντας το πηγαινέλα του δεξιού χεριού της ανάμεσα στα πόδια της, θα καταλάβεις πως είναι ακαταπόνητη. Τότε, φοβισμένος απ' τον ίδιο τον ερεθισμό σου, θα βογκήξεις εσύ, αλλά μην ανησυχήσεις· να 'χεις μόνο στο νου σου πως τίποτα που έχει να κάνει με τον πόθο δεν είναι χυδαίο. θα πετάξεις τα ρούχα σου όπου βρεις, και θα ριχτείς πάνω σ' αυτή τη μάζα, αγκομαχώντας κι εσύ σαν σκυλί, θα 'χεις την αίσθηση πως αυτή η ζεστή και λιπαρή σάρκα σ' έχει καταπιεί, θα φιλήσεις, θα δαγκώσεις, θα προσπαθήσεις να πληγώσεις, να προκαλέσεις πόνο, πόνο που απελευθερώνει, θα χτυπήσεις ψάχνοντας με το φύλο σου την κρυφή οπή, θα πλανηθείς όταν θα νιώσεις το εργαλείο σου, τυφλό κι αδέξιο, να εφορμά και ν' αδειάζει χωρίς να καταφέρνει να κορέσει τον πόθο σου που όσο πάει και μεγαλώνει, θα θελήσεις να κάνεις κάτι παραπάνω, αυτό το «κάτι παραπάνω» της ντροπής, θα θυμηθείς πως έχεις κι εσύ μια γλώσσα, και θα προσπαθήσεις να τη χώσεις ανάμεσα στα πόδια της, όμως η Μαμά Αντόνια θα σε απωθήσει, για να μην εμποδίσεις την επικείμενη χιονοστιβάδα της αυνανιστικής ηδονής της. Τώρα, ναι: θ' ανασηκωθείς έντρομος· τώρα, ναι: θα 'χεις αηδιάσει. Μάταια θ' αναζητήσεις το είδωλο σου στον καθρέφτη. Μόνο η Μαμά Αντόνια θα 'ναι μες στο τζαμί, μόνο αυτή η μάζα που βογκάει, που, στιγμές, πνίγεται με το ίδιο της το σάλιο. Θα ντυθείς στο άψε-σβήσε, θα πας ν' ανοίξεις την πόρτα για να διαπιστώσεις πως είναι κλειδωμένη απ' έξω, θα φωνάξεις του κολοβού να σε βγάλει από κει, θα του τάξεις χρήματα, το ρολόι σου, ό,τι έχεις πάνω σου αρκεί να σου ανοίξει την πόρτα, όμως οι φωνές της Μαμά Αντόνια θα 'ναι πιο δυνατές απ' τις δικές σου, και τότε, χωρίς να το καταλάβεις, θα βρεθείς πεσμένος στα γόνατα, ξύνοντας την πόρτα και κλαίγοντας σαν παιδί. Θα κλάψεις ώρα πολλή, θα περάσεις απ' το ανεξέλεγκτο αναφιλητό στο αργό, σχεδόν σιωπηλό κλάμα του αθώου, κι όταν θα 'χεις κουραστεί, θα στρέψεις το κεφάλι για ν' ανακαλύψεις πως η Μαμά Αντόνια έχει ντυθεί, είναι καθισμένη στο κρεβάτι και σε κοιτάζει με καλοσύνη. Τότε θα κλάψεις από ντροπή, κι εκείνη θα σε καλέσει κοντά της, θα σου χαϊδέψει το κεφάλι, θα σκουπίσει τις μύξες και τα σάλια σου, και θα σε ρωτήσει αν αισθάνεσαι καλύτερα ή αν θες να κλάψεις κι άλλο. Αν διαλέξεις το δεύτερο, μη σ' απασχολεί: την ώρα που θα βγαίνεις απ' το σπίτι, η επιχείρηση θα σου κάνει δώρο μια σταγόνα λεμόνι σε κάθε μάτι κι ένα παγάκι για να ξεπρηστούν τα βλέφαρα.

Ένας ευτυχής αργοναύτης Ο Λουίς Σεπούλβεδα είναι ιδιόρρυθμος οπαδός του μαγικού ρεαλισμού. Μας έχει συνηθίσει να κυνηγάει ρεαλιστικούς στόχους αποζητώντας την ποιητική δράση. Ταξιδιάρης και αρι- στερός γκρίγκο, αμετανόητος ακτιβιστής, φλογερός διεθνιστής, ο Σεπούλβεδα γράφει με γυρισμένα μανίκια, αφήνοντας την γραφίδα του να ψάχνει ανάμεσα στο σινεμά αλήθεια και την πεποίθηση του ότι η μαγεία της ζωής είναι η ίδια η ζωή. Ο συγγραφέας αυτός, που γεννήθηκε Χιλιανός, αλλά έζησε ως Λατινοαμερικάνος, γνωρίζει πολύ καλά να φλερτάρει με το απροσδόκητο, όταν αυτό παραμονεύει αυτονόητα δίπλα μας. Εραστής της δράσης προσώπων που ζουν στα όρια ή τα περιθώρια, επισκέπτεται, λες, τους χαρακτήρες του στον «φυσικό» τους χώρο. Γιατί η γραφή του πολυβραβευμένου συγγραφέα εξιχνιάζει τις δυσπρόσιτες περιοχές της ανθρώπινης αγωνίας και θέτει σοβαρά ερωτήματα για «απλοϊκά» ζητήματα. Σε καίριες στιγμές, αποφορτίζει ιδεολογικά και κοινωνικά τους ήρωες του, απογυμνώνει τους χαρακτήρες, μας τους παραδίδει «αθώους», αληθινά «ψεύτικους» ή ψεύτικα «αληθινούς», παίζοντας αριστοτεχνικά με δικό του τρόπο τους κανόνες της λογοτεχνικότητας. Εμμένει ιδιαίτερα σε αποκλίνουσες συμπεριφορές, όχι σαν επισκέπτης, αλλά σαν γηγενής, για να δηλώσει με την γραφή του μια αληθοφανή εντοπιότητα, η οποία κάνει την ανάγνωση συναρπαστική. Ο Σεπούλβεδα σπάει φόρμες, δημιουργεί νέες, φλερτάρει επικίνδυνα με το αστυνομικό και την παραλογοτεχνία, η λιτότητα του όμως και η απόλυτα επεξεργασμένη ισορροπία του, εναρμονίζονται με μια σφύζουσα λαϊκή αμεσότητα. θα 'λέγε κανείς, ότι το θάρρος αυτού του συγγραφέα αποδεικνύ- ει το ήθος του. Και η ηθική του, ιδιαίτερα και αφοσιωμένα ανθρωπιστική, καθορίζει τις τεχνικές του, που είναι τεχνικές του αισθήματος. Το «Αν δεν έχεις πού να κλάψεις», είναι μια ανθολογία 27 διηγημάτων, που έχουν γραφεί σε μεγάλο χρονικό διάστημα και αποτελούν επιλογή των καλύτερων του. Στο διήγημα του «Ο τελευταίος φακίρης», ο Σεηούλβεδα μας φέρνει αντιμέτωπους με μια αναγκαστική φιλία, ένα μελοδραματικό συνεταιρισμό που παντρεύει το μελό με την διακριτική εκμετάλλευση και το θανατηφόρο σφιχταγκάλιασμα. Η κοινή μοίρα δύο απατεώνων αποκαλύπτει τη μίζερη βάση κάθε μαγείας. Το διήγημα αυτό μπορεί να θεωρηθεί σαν ένα ρέκβιεμ κάθε είδους management. Στο «Rolandbar», οι σχέσεις αίματος και βίας αποδεικνύουν πως όσοι παλεύουν σκυλίσια δένονται και έτσι. Σε κάποιες περιθωριακές περιοχές, το δίκαιο και το άδικο είναι αδιαχώριστα. Μόνο εκεί οι φόνοι είναι πραγματικά «εξ αμελείας». Σε μια γλώσσα συμβολική και απίστευτη, το «Σχετικά με κάτι που έχασα σ' ένα τρένο», αποχαιρετά την παιδική ηλικία με τρόπο που χωράει πολλές ερμηνείες. Το «Σχετικά...» θα μπορούσε να ιδωθεί σαν σχέδιο νουβέλας, αφού είναι κείμενο με δυνατότητες προέκτασης. Διήγημα φαντασίας, η «Αλλαγή πορείας» μας περνά στην άλλη ζωή με τη χαιρεκακία ενός υλιστή, που στήνει με μεταφυσικό τρόπο ένα μακάβριο ταξίδι, το οποίο μετά την ανάγνωση φαντάζει «γκαγκ». Χαμένος σ' ένα μυστηριώδη λαβύρινθο ο ήρωας του «Ένα σπίτι στο Σαντιάγο», ανακαλύπτει ότι η πραγματικότητα ταυτίζεται με την ανεξιχνίαστη απουσία της. Το «Σπίτι» είναι μια απίθανη διαδρομή σ' ένα δρόμο που χάθηκε και η Ισάβελ μήπως είναι «η ωραιότερη άρνηση των ονείρων;». «Μήπως όλα αυτά δεν ήταν παρά καμώματα των θεών για να περάσουν την ώρα τους;». Το «Σπίτι», ένα υπέροχο διήγημα, μοιάζει με ολόκληρη ταινία, της οποίας όλη η δράση περατώνεται σε ένα δρόμο που χάθηκε! Το πιο σκοτεινό κείμενο είναι τελικά το «Αν δεν έχεις πού να κλάψεις». Μια μάζα «σκούρες σάρκες: κάτι βυζιά χοντρά σαν κολοκύθες, με ρόγες μεγάλες οαν σφιχτές γροθιές», η μαμά Αντόνια είναι το ασυνείδητο μας αδιαπραγμάτευτο, με ζάρες λιπαρές, που μέσα απ' το μεγαλείο των οργασμών του, βογκάει λυτρωτικά και τελετουργικά, σκορπίζοντας φόβο και αηδία. Ένα ταξίδι εφιαλτικό στη Μήτρα! Στην «Άλλη Όχθη του Χρόνου», έχουμε ένα διήγημα όπου μαζί με το « Σαντιάγο» υπάρχει μια υπόγεια αναφορά στο Χούλιο Κορτάσαρ. «Πόρε το βιβλίο. Σε περίμενε». «Δε σας ρώτησα ακόμα πόσο κάνει. Δεν ξέρω καν, αν έχω να σας πληρώσω». «Πάρε το βιβλίο. Μέσα του υπάρχει μια μακρινή αμφιβολία που περιμένει να διαλυθεί. Αν δεν το πάρεις θα σε κυνηγάει σαν Γκόλεμ», από το «Στην άλλη όχθη του χρόνου». Την ποικιλία των 27 διηγημάτων μετέφρασε έξοχα ο Αχιλλέας Κυριακίδης. Κώστας Καλημέρης Μακεδονία 31 Ιανουαρίου 1999