ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΜΙΑ ΑΛΛΗΓΟΡΙΑ Σ' ένα από τα πιο γνωστά έργα του, ο Ιοnesco αφηγείται τη βαθμιαία μεταμόρφωση των κατοίκων μιας κοινότητας σε ρινόκερους. Η επιδημία εξαπλώνεται γρήγορα, και σύντομα η αγέλη των παχύδερμων με την ωμή δύναμη και την ομαδικότητα της κυριαρχεί και νομοθετεί. Από ανεξερεύνητη ιδιοτροπία της τύχης ένας άνθρωπος μένει απρόσβλητος και γίνεται —σχεδόν παρά τη θέληση του— ο ηρωικός εκπρόσωπος και υπερασπιστής του ανθρώπινου γένους. Φαντάζομαι πως οι σύγχρονοι θεατές δεν θα δυσκολεύτηκαν να διακρίνουν το νόημα της πικρής αυτής θεατρικής αλληγορίας — μια και (δυστυχώς) η σύγχρονη ιστορία τους έχει δώσει αρκετές «προσλαμβάνουσες παραστάσεις». Ωστόσο και ο ίδιος ο συγγραφέας σ' ένα πρόσφατο άρθρο του ερμηνεύει διεξοδικά το μύθο του έργου του: «Η αριστερή ή δεξιά "ρινοκερίτις", γράφει, είναι ο φοβερός κίνδυνος που απειλεί όσα ανθρώπινα όντα δεν έχουν πια καιρό να σκέπτονται — που είναι ανίκανα να ξαναβρούν το νου τους και το πνεύμα τους. Με το έργο αυτό, συνεχίζει «καταδικάζω το φασισμό, τον ολοκληρωτισμό, την ομαδική υστερία και το φανατισμό που κάθε τόσο κυριεύουν την κοινωνία... κεραυνώνω τις ιδεολογίες που καταντάνε ειδωλολατρίες κι έτσι αποβλακώνουν και τυφλώνουν τους ανθρώπους που παύουν πια να είναι ανθρώπινοι απ' τη στιγμή που τους κυριεύει αυτή η ηλίθια μανία» . Οι εξελίξεις του εικοστού αιώνα —η άνευ όρων παράδοση των μαζών στην προπαγάνδα του Ναζισμού, του Φασισμού και του Μαρξισμού-Λενινισμού, η αδυναμία τους πολλές φορές να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του ρόλου τους μέσα στις σύγχρονες δημοκρατίες, η επιρρέπειά τους στη διάβρωση των μέσων μαζικής επικοινωνίας— έχουν κάνει τους περισσοτερους μελετητές των κοινωνικών φαινομένων να χάσουν την εμπιστοσύνη τους στην κριτική δύναμη και λογική της πλειοψηφίας. Και. αυτό δεν θα ήταν τόσο τρομερό, αν δεν συνέβαινε το δημοκρατικό πολίτευμα να στηρίζεται ακριβώς επάνω στην κρίση και στη γνώμη της πλειοψηφίας αυτής. Οι πολιτικοί ηγέτες της δημοκρατίας είναι δέσμιοι της κοινής γνώμης. Απ’ αυτήν εξαρτώνται, αυτήν υπολογίζουν στις αποφάσεις τους και σ' αυτήν δίνουν απολογισμό των πράξεων τους. Αυτή παραμένει ο τελικός κριτής της προσωπικότητας και της δράσης τους. Όμως αν αυτή η κοινή γνώμη, είτε για ενδογενείς λόγους, είτε επειδή υφίσταται μια επιρροή ξένων παραγόντων, στους οποίους δεν μπορεί να αντισταθεί, παύει να λειτουργεί κανονικά, τότε η βάση του δημοκρατικού πολιτεύματος έχει υπονομευτεί —κι οι πολιτικοί έχουν μόνο δυο πιθανότητες: να την ακολουθήσουν στον εσφαλμένο δρόμο της —παραβλέποντας το πραγματικό συμφέρον του συνόλου— ή να την αγνοήσουν, προχωρώντας τότε στον εύκολο αλλά επικίνδυνο δρόμο της δικτατορίας.