Η Ρόδινη και Κόκκινη Πόλη Match me such marvel saved in Eastern clime, A rose-red city half as old as time. John William BURGON Η Κόκκινη Πόλη υψωνόταν μοναχική στη μέση του απέραντου κάμπου. Οι κάτοικοι της δε γνώριζαν άλλο οικισμό, και τα Ιερά Βιβλία μαρτυρούσαν πως η Κόκκινη Πόλη ήταν η μοναδική στον κόσμο, αν και, σύμφωνα με ορισμένους εξηγητές, σε κάποια σκοτεινά αποσπάσματα αφηνόταν να εννοηθεί η ύπαρξη μιας αινιγματικής Ρόδινης Πόλης, πέρα μακριά, προς την ανατολή. Οι πιο ορθόδοξοι ερμήνευαν αυτά τα απόκρυφα αποσπάσματα σαν ποιητικούς υπαινιγμούς στην ίδια την πόλη τους, και υποστήριζαν ότι εκεί όπου κάποιοι είχαν διαβάσει «Ρόδινη», στην πραγματικότητα έγραφε «Κόκκινη». Καθώς στα Ιερά Βιβλία αφθονούσαν τα σκοτεινά αποσπάσματα και τα δυσδιάκριτα γράμματα, η διαμάχη δεν έλεγε να πάρει τέλος, ώσπου, μια μέρα, αποφασίστηκε να οργανωθεί μια αποστολή για ν' αναζητηθεί αυτή η υποθετική Ρόδινη Πόλη. Οι πιο αγέρωχες και πολεμόχαρες φαμίλιες παραμέρισαν τις έχθρες τους κι ενώθηκαν για να σχηματίσουν έναν μεγάλο στρατό, που κίνησε για την ανατολή. Μετά από εκατό χρόνια, οι απόγονοι τους έφτασαν στη Ρόδινη Πόλη, την πήραν και τη λεηλάτησαν. Ύστερα, κίνησαν ξανά για να επιστρέψουν στην Κόκκινη Πόλη με το καλό μαντάτο ότι είχαν βρει τη Ρόδινη Πόλη και την είχαν κατακτήσει. Όταν, μετά από εκατό χρόνια, οι απόγονοι των κατακτητών έκαναν τη θριαμβευτική είσοδο τους στην Κόκκινη Πόλη, πληροφορήθηκαν ότι η Κόκκινη Πόλη είχε παρθεί και λεηλατηθεί πριν εκατό χρόνια από έναν πανίσχυρο στρατό που είχε φτάσει από τα δυτικά και πρέπει να ερχόταν από μια πόλη πιο κόκκινη· μετά τη λεηλασία, οι εισβολείς είχαν επιστρέψει στον τόπο τους. Απ' αυτό, λοιπόν, βγήκε το συμπέρασμα ότι στον κόσμο υπήρχαν άλλες δύο πόλεις: η Ρόδινη Πόλη και η Πιο Κόκκινη Πόλη. Χωρίς να χάσουν καιρό, οι σκληροτράχηλοι εξερευνητές μάζεψαν πάλι στρατό και κίνησαν για τη δύση, θέλοντας να εκδικηθούν την Πιο Κόκκινη Πόλη που τους είχε προσβάλει. Μετά από εκατό χρόνια, οι απόγονοι τους τη βρήκαν, την πήραν και τη λεηλάτησαν, και επέστρεψαν στην Κόκκινη Πόλη με το καλό μαντάτο. Όταν, εκατό χρόνια αργότερα, οι απόγονοι των κατακτητών της Πιο Κόκκινης Πόλης έφτασαν στην Κόκκινη Πόλη, πληροφορήθηκαν ότι η Κόκκινη Πόλη είχε κατακτηθεί και λεηλατηθεί πριν εκατό χρόνια από ένα στρατό που ερχόταν απ' τ' ανατολικά. Η εξήγηση που δόθηκε, ήταν ότι ο στρατός αυτός πρέπει να είχε σταλεί για αντίποινα από τη Ρόδινη Πόλη, και σχεδιάστηκε η ολοσχερής καταστροφή της. Μα αν, ενώ ο στρατός της Κόκκινης Πόλης θα είχε φύγει προς τη Ρόδινη Πόλη, οι χτυπημένοι κάτοικοι της Πιο Κόκκινης Πόλης έστελναν με τη σειρά τους άλλο στρατό; Τον προβληματισμό αυτόν ήρθαν να επιτείνουν οι αιρετικές δηλώσεις ενός γέρου φιλοσόφου, ο οποίος υπέδειξε την πιθανότητα ο κόσμος να μην είναι επίπεδος και άπειρος, όπως έλεγαν τα Ιερά Βιβλία, αλλά σφαιρικός, κι ότι, στην πραγματικότητα, η Κόκκινη Πόλη, η Ρόδινη Πόλη και η Πιο Κόκκινη. Πόλη δεν ήταν τρεις πόλεις, αλλά μία και μόνη. «Μετά από εκατό χρόνια» διατεινόταν ο σοφός, «οι απόγονοι αυτών που είχαν εκστρατεύσει πρώτοι κι είχαν φύγει προς τ' ανατολικά, ολοκλήρωσαν το γύρο του κόσμου, επέστρεψαν στο σημείο απ' όπου είχαν ξεκινήσει, και πίστεψαν ότι είχαν βρει τη Ρόδινη Πόλη (στην πραγματικότητα, βέβαια, η πόλη μας έχει ένα χρώμα κόκκινο απαλό, αλλά επειδή εκείνοι δεν την είχαν δει ποτέ, τη φαντάζονταν κατακόκκινη). Κατέκτησαν τη Ρόδινη-Κόκκινη Πόλη και είπαν ότι έρχονταν από μια πόλη πιο κόκκινη. Ύστερα, έφυγαν προς τα δυτικά, για να επιστρέψουν εκεί όπου νόμιζαν ότι ήταν η Κόκκινη Πόλη, έκαναν άλλη μια φορά το γύρο του κόσμου με αντίθετη φορά, και οι απόγονοι τους, μετά από εκατό χρόνια, έφτασαν ξανά στην πόλη μας, τη μόνη που υπάρχει. Τότε τους εξιστόρησαν την επίθεση του στρατού της Πιο Κόκκινης Πόλης, που δεν ήταν άλλος απ' το στρατό των προγόνων τους οι οποίοι νόμιζαν ότι είχαν βρει τη Ρόδινη Πόλη, που στην πραγματικότητα...» Ο σοφός εξοστρακίστηκε ως αιρετικός και εχθρός της πατρίδας (είχε τολμήσει να υποβαθμίσει τον τόνο του χρώματος της πόλης), κι ύστερα αποφασίστηκε να σταλούν ταυτόχρονα δύο στρατοί πιο πολυάριθμοι απ' τους προηγούμενους, ένας στη Ρόδινη Πόλη κι ένας στην Πιο Κόκκινη Πόλη, με σκοπό όχι μόνο να καταστρέψουν ολοσχερώς και τις δύο πόλεις, αλλά και να προλάβουν να κατατροπώσουν κάθε στρατό που μπορεί να είχαν στείλει αυτές οι πόλεις εναντίον της Κόκκινης. Πριν φύγει για την εξορία, ο γέρος φιλόσοφος προφήτεψε ότι οι απόγονοι των δύο στρατευμάτων θα συναντιόνταν στην άλλη άκρη του κόσμου και θα αλληλοεξοντώνονταν. Λίγο έλειψε να τον εκτελέσουν δια λιθοβολισμού. Πέρασαν τα χρόνια, πέρασαν οι αιώνες, και κανένα από τα δύο τιμωρά στρατεύματα δεν επέστρεψε στην Κόκκινη Πόλη, κι ούτε η Κόκκινη Πόλη δέχτηκε καμία επίθεση. Τα Καινά Ιερά Βιβλία γράφουν ότι τόσο η Ρόδινη Πόλη όσο και η Πιο Κόκκινη Πόλη κατερειπώθηκαν απ' τα στρατεύματα της Κόκκινης Πόλης, που κι αυτά, με τη σειρά τους, εξοντώθηκαν. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο δεν μπόρεσαν να στείλουν πίσω στρατεύματα με το καλό μαντάτο ότι, ναι, η Κόκκινη Πόλη ήταν η μοναδική πόλη στον κόσμο, ακριβώς όπως έγραφαν τα Παλαιά Ιερά Βιβλία, τα οποία, τελικά, είχαν δίκιο σε όλα.

ΕΧΕΙ ΗΔΗ ΕΙΠΩΘΕΙ ΠΩΣ Ο,ΤΙ ΕΧΩ ΝΑ ΠΩ ΕΧΕΙ ΗΔΗ ΕΙΠΩΘΕΙ Το παραπάνω κειμενάκι, που επινόησα πάνε τώρα δύο δεκαετίες, συνόψιζε και συνεχίζει να συνοψίζει έναν δισταγμό μου, ενίοτε παραλυτικών διαστάσεων και επιπτώσεων, εν όψει του εγχειρήματος της γραφής - συγκεκριμένα δε της δικής μου. Η αμφιβολία μου αυτή επιστράτευε συνήθως τον εξής μαθηματικό συλλογισμό: οι λέξεις μιας γλώσσας και συνεπώς οι συνδυασμοί τους (λ.χ. σε ένα κείμενο 1.000,10.000 ή 100.000 λέξεων) είναι μεγάλα, πλην όμως πεπερασμένα μεγέθη: θεωρητικά θα μπορούσαν κάποτε να εξαντληθούν.Με βάση τα παραπάνω, πώς να μη μου αρέσει το βιβλιαράκι αυτό του Ιταλού μαθηματικού Κάρλο Φραμπέτι; Συν τοις άλλοις, ο συγγραφέας ζει στην Ισπανία και γράφει στα Ισπανικά - γλωσσική επιλογή που έχει για μας εδώ ως «παράπλευρο κέρδος» (και ουχί απώλεια) το ότι μεταφράστηκε έξοχα στα Ελληνικά από τον Αχιλλέα Κυριακίδη. Το βιβλίο απαρτίζεται από μικρά κείμενα, όπου συνυπάρχουν και εναλλάσσονται παραμύθι και επιστήμη, χιούμορ, σκάκι, μαθηματικοί υπολογισμοί, αξιοπερίεργες εγκυκλοπαιδι- κές πληροφορίες και παράδοξα, ορθολογισμός και θρησκεία. Ως προς το τελευταίο, συγκρατώ την θαυμάσια «Προσευχή του Διαβόλου», που προσφέρει στον αναγνώστη μια ματιά κριτική, τρόπον τινά «αποδομιστική», σε ένα κείμενο που το γνωρίζουμε όλοι παιδιόθεν, αλλά (γι' αυτό μήπως;) δεν το πολυπροσέχουμε: το Πάτερ ημών. Πολλά κομμάτια καταπιάνονται με την έννοια του απείρου σε διάφορες εκδηλώσεις και εφαρμογές του. Από το παράδοξο του Ζήνωνα με τον λαγό και τη χελώνα, μέχρι τους αντικρυστούς καθρέφτες και την ψηφοφορία για τον τρόπο ψηφοφορίας. Ομολογώ ότι, προσωπικά, το τελευταίο ζήτημα με έχει απασχολήσει πλειστάκις, οσάκις συζητάμε, σε πανεπιστημιακές συνελεύσεις, τον τρόπο διεξαγωγής μιας ψηφοφορίας (μυστικό ή μη), προκαλώντας έτσι νέους κύκλους ψηφοφορίας επί της διαδικασίας κ,ο.κ. Ένα άλλο μοτίβο που έρχεται και επανέρχεται, αφορά στη στρογγυλότητατης Γης. Η ιστορία της «ασυγκράτητης πόλης» που επεκτείνεται συνεχώς σε έναν άνυδρο πλανήτη και της οποίας τα τείχη φθάνουν στο μέγιστο όριο τους όταν η πόλη φθάσει στον ισημερινό, με αποτέλεσμα η περίφραξη εις το εξής να συρρικνώνεται, όσο η πόλη μεγαλώνει, ήταν σαγηνευτική. Το ίδιο ενδιαφέρουσα βρήκα την επισήμανση ότι το σχετικά μικρό μέγεθος του πλανήτη μας βοήθησε ιστορικά τους ανθρώπους στο να ανακαλύψουν ότι η Γη δεν είναι επίπεδη: μεταξύ άλλων, σε έναν μεγαλύτερο πλανήτη, ο ορίζοντας δεν θα είχε την γνώριμη σε όλους μας ευκρίνεια. Κοντολογίς, η σημασία του μεγέθους. Μια τρίτη, ως προς τη θεματολογία, ομάδα κειμένων προσεγγίζει ακριβώς το ζήτημα που έθεσα στην αρχή: το πεπερασμένο της γλώσσας - και κατ' επέκταση της ίδιας της ποίησης. Στην «Τράπουλα του χαρτοκλέφτη» κατασκευάζεται, ή μάλλον ανασυντίθεται επιτυχώς δίκην παζλ, με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή, ένα άγραφο σονέτο του Μπόρχες. Στην δε «Ανάλωση της ποίησης», ένας μαθηματικός, κάνοντας πάλι χρήση ενός κατάλληλα προγραμματισμένου ηλεκτρονικού υπολογιστή, δείχνει σε έναν ποιητή ότι κάθε στίχος ενός καθ' όλα πρωτότυπου πονήματος του παραπέμπει σε κάποιο αντί- στοιχο συνδυασμό λέξεων σε ποιήματα που έχουν ήδη γραφεί. Κατά τα άλλα, μαθαίνουμε για τα 99 ονόματα/επίθετα του Αλλάχ στο Κοράνι και για την υποψία ότι ορισμένοι σουφιστές, σκεπτόμενοι με τον αιρετικά ευφάνταστο τρόπο τους, θεωρούν ως εκατοστό το «Απροσδιόριστος» - που είναι, βέβαια, υπομο-νευτικό των υπολοίπων χαρακτηρισμών. Ή πληροφορούμαστε για τα είκοσι επτακισεκατομμύρια δυνατών/επιτρεπτών σκακιστικών θέσεων, που για να στεγαστούν σε ισάριθμες σκακιέρες θα χρειαζόταν ένα κτίριο διακοσίων ορόφων σε ολόκληρο τον γαλαξία μας. Ή διαβάζουμε για τη μοναδική, ανάμεσα στα θηλαστικά, βουβαμάρα της καμηλοπάρδαλης, που δεν έτυχε της δέουσας προσοχής από το ανθρώπινο είδος - εν αντιθέσει με τα οικουμενικής χρήσης, πλην όμως αντιπαθή, περιστέρια. (Προσυπογράφω απολύτως. Τις προάλλες μάλιστα ένας φίλος χαρακτήρισε αυτά τα πτηνά «αρουραίους του ουρανού»). Πολλά φαντάσματα πλανώνται πάνω από το βιβλίο και μνημονεύονται. Από τον Αριστοτέλη και τον Ζήνωνα, μέχρι τον Wittgenstein, τον Lewis Carroll, τον Βοrges και τον Calvino. Οι αναφορές αυτές ουδόλως στερούν το κείμενο από την πολύτιμη ελαφράδα του. Αλλά προσοχή: καθώς διαβάζετε, μην ξεχνάτε πως πρόκειται πάντα για μαύρες λέξεις τυπωμένες σε άσπρο χαρτί. Αν δεν το έχετε ήδη κάνει, ρίξτε μια ματιά στο επιλεγμένο απόσπασμα (από την «Αναξιοπρέπεια της ανάγνωσης») και θα καταλάβετε. Bασίλης Πεσμαζόγλου Τα Νέα 5 Οκτωβρίου 2002