ΖΑΡΙ ΑΛΦΡΕΝΤ

JARRY ALFRED

1873 8 Σεπτεμβρίου, στις πέντε το πρωί, γεννιέται στο Λαβάλ ο Alfred Henri Jarry, υιός του Anselme Jarry, μεγαλεμπόρου, και της γυναίκας του, Caroline, το γένος Quernest. Την ίδια μέρα, ο Alfred Jarry αεροβαπτίζεται από τον Felix Hélie, βικάριο της ενορίας τής Αγίας Τριάδος. 1874 8 Ιουνίου. Ο Alfred Jarry βαπτίζεται από τον βικάριο Felix Hélie στον καθεδρικό ναό του Λαβάλ. 1878-1879 Από το Μάιο του 1878 ώς τον Ιούλιο του 1879, ο Alfred Jarry είναι μαθητής στο Δημοτικό του Λαβάλ, που ανήκει στο τρίτο Τάγμα του Αγίου Φραγκίσκου των Παυλίων. 1879-1888 Το φθινόπωρο του 1879, η Caroline Jarry εγκαθίσταται στο Σεν-Μπριέ με τα δυο παιδιά της, τον Alfred και την Charlotte. Ο Alfred Jarry είναι μαθητής στο Λύκειο του Σεν-Μπριέ από τον Οκτώβριο του 1879 ώς τον Ιούλιο του 1888. Από το 1885 ώς το 1888, γράφει τα έμμετρα και πεζά θεατρικά έργα: Les brigands de la Calabre (Οι ληστές της Καλαβρίας), Le parapluie-séringue du Docteur Thanaton (Η ομπρέλα-σύριγγα του Δόκτορος Θανάτωνος), Roupias Tête-de-Seiche (O Ρουπιά με το κεφάλι σαν σουπιά), Sicca Professeur (Καθηγητής Σικά), Le procès (Η δίκη), Kroeflich ou Lʼhéritage (Κρέφλιχ ή Η κληρονομιά), Un cours de bidasse (Μάθημα για κοθώνια), Lʼouverture de la pêche (Το άνοιγμα της αλιευτικής περιόδου) και Les Antliaclastes (Οι Αντλιακλάστες), τα οποία σώζονται. Την ίδια περίοδο, στο Λύκειο της Ρεν, ένας φυσικός, ο κ. Hébert –με τα παρατσούκλια P.H., Père Heb, Eb, Ebé, Ebon, Ebance, Ebouille–, ενσαρκώνει στα μάτια των μαθητών του «όλη τη γελοιότητα του κόσμου». Έτσι, πρωταγωνιστεί σʼ ένα μακροσκελές μαθητικό έπος. Ένα επεισόδιο του εν λόγω έπους, το οποίο συνέγραψε ο Charles Morin και αφηγείται τις δοκιμασίες του P.H., αναρρηθέντος στο θρόνο της Πολωνίας, τιτλοφορείται Les Polonais (Οι Πολωνοί). 1888-1891 Τον Οκτώβριο του 1888, ο Alfred Jarry γράφεται στο Λύκειο της Ρεν. Ο συμμαθητής του Henri Morin, μικρός αδελφός του Charles, του εγχειρίζει το κείμενο των Πολωνών, το οποίο, αφού ο Jarry του δώσει τη μορφή κωμωδίας, ανεβαίνει το Δεκέμβριο του 1888 και τον Ιανουάριο του 1889 στη σοφίτα της οικογένειας Morin και, στη συνέχεια, από το 1890 και μετά, στο κουκλοθέατρο (Théâtre des Fynances) που έχει στήσει στο διαμέρισμα όπου κατοικεί με τη μητέρα του και την αδελφή του, Charlotte. – Το εν λόγω έργο εξακολουθεί να τιτλοφορείται Οι Πολωνοί και είναι η παλαιότερη εκδοχή του Πρώτου Κύκλου του Υμπύ, ή του Υμπύ Τυράννου. Την ίδια εποχή, ο Jarry γράφει το έργο Onésime ou Les tribulations de Priou (Ονήσιμος ή Oι δοκιμασίες του Πριού), το οποίο δε θʼ αργήσει να μετονομαστεί: Τα κέρατα του Ρ.Η. ή Τα πολύεδρα, και, λίγο αργότερα, Υμπύ Κερασφόρος. Και το έργο αυτό θα το παρουσιάσουν οι μαριονέτες του Théâtre des Fynances. – 1891-1893 Τον Οκτώβριο του 1891, ο Alfred Jarry έρχεται στο Παρίσι για να παρακολουθήσει μαθήματα Ανωτέρας Ρητορικής στο Λύκειο Ερρίκος Δ΄. Με τους νέους συμμαθητές και φίλους του, μεταξύ των οποίων και ο Léon-Paul Fargues, οργανώνει στο σπίτι του, στη Λεωφόρο Πορ-Ρουαγιάλ, διάφορες παραστάσεις του Υμπύ Τυράννου και του Υμπύ Κερασφόρου. Κάνει πολλές διορθώσεις, και τα έργα τείνουν προς την τελική τους μορφή. – Τότε –και μόνο τότε–, ο P.H. μετονομάζεται οριστικά σε κυρ-Υμπύ. Στις 28 Απριλίου 1893, η «LʼEcho de Paris littéraire illustré», την οποία διηύθυναν οι Catulle Mendés και Marcel Schwob, δημοσιεύει το Guignol (Κουκλοθέατρο) του Alfred Jarry, το οποίο τιμήθηκε με το βραβείο πεζογραφίας στον μηνιαίο διαγωνισμό της εφημερίδας. Το Κουκλοθέατρο είναι μια συλλογή τριών κειμένων, το πρώτο και το τρίτο των οποίων είναι απʼ τον Υμπύ: το Lʼautoclète (Ο aυτόκλητος) περιλαμβάνει τις τέσσερις πρώτες σκηνές της Πρώτης Πράξης του Υμπύ Κερασφόρου (στην πρώτη εκδοχή του), ενώ οι σκηνές 3, 4, 5 και 6 του LʼArt et la Science (Η Τέχνη και η Επιστήμη) αντιστοιχούν στην Τέταρτη Πράξη του Υμπύ Κερασφόρου. Από την εποχή αυτή χρονολογείται η φιλία του Alfred Jarry με τον Marcel Schwob, στον οποίο θα αφιερώσει μελλοντικά τον Υμπύ Τύραννο και τον οποίο, στο Εικονογραφημένο Αλμανάκ του κυρ Υμπύ, το 1899, θα ονομάσει «Ο Γνώστης». 1894 Οκτώβριος. – Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Mercure de France το Les minutes de sable mémorial (Τα πρακτικά της κλεψύδρας), πρώτο βιβλίο του Alfred Jarry. Στη συλλογή (στην οποία περιλαμβάνεται και το βραβευμένο Κουκλοθέατρο) ο Remy de Gourmont αφιερώνει ένα άρθρο στο [περιοδικό] «Mercure de France», όπου επιδαψιλεύει τον ακόλουθο έπαινο στον κυρ-Υμπύ: «Από τον κ. Υμπύ, που βρίσκεται ακόμα υπό διαμόρφωση, μπορεί κανείς, κατά τη γνώμη μου, να αντλήσει ένα πρόσωπο απίστευτα τρομακτικό όσο και κωμικό· ο κ. Υμπύ έχει σίγουρα να πει πολλά πράγματα που τα αποσιώπησε αλλά θα τα πει». Ο Alfred Jarry συνδέεται φιλικά με το διευθυντή του Mercure de France, Alfred Valette, και τη γυναίκα του, Rachilde. Και στην έδρα του εκδοτικού οίκου τους, στην οδό Εσοντέ-Σεν-Ζερμέν 15 (μια οδό την οποία μεγαλύνει το Τραγούδι του απεγκεφαλισμού), παρουσιάζει τον Υμπύ Τύραννο στους φίλους της οικογένειας. – Ο Jean de Tinan το θυμάται και του γράφει από το Αβαείο Ζιμιέζ, στις 3 Ιουλίου 1896: «Ξαναδιάβασα χτες ολόκληρο το δράμα (έχει κάμποσες μικρές αλλαγές, πολύ επιτυχημένες κατά τη γνώμη μου). Ήταν σαν να σας άκουγα να το διαβάζετε ξανά –μέσα στα γέλια της Rachilde, στα γέλια του Moréno, στα γέλια της Fanny, στα γέλια του Vallette, στα γέλια του Schwob, στα γέλια του Herold, στα γέλια όλων– με την υπέροχη φωνή σας του Αρχιφορολόγου». 1895 Μάρτιος. – Το «Mercure de France» δημοσιεύει την «Εραλδική Πράξη» του César-Antichrist (Καίσαρ-Αντίχριστος), στην ένατη και τη δέκατη σκηνή της οποίας εμφανίζεται και ο κυρ-Υμπύ, πλαισιωμένος από τους παλατιανούς Στρίβωνα, Κορόνα και Γράμματα. 14 Ιουνίου. – Ο στρατιώτης Jarry Alfred Henri, ο οποίος, στις 13 Νοεμβρίου 1894, είχε καταταγεί στο 101ο Σύνταγμα Πεζικού του Λαβάλ, απαλλάσσεται λόγω χρονίας χολολιθίασης. Του χορηγείται πιστοποιητικό καλής διαγωγής. Σεπτέμβριος. – Το «Mercure de France» δημοσιεύει την «Επίγεια Πράξη» του Καίσαρος-Αντιχρίστου, η οποία απαρτίζεται από τις σκηνές 6 και 8 της Πρώτης Πράξης, τις σκηνές 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 και 8 της Τρίτης Πράξης, και τις σκηνές 3, 4, 5, 6 και 7 της Τέταρτης Πράξης του Υμπύ Τυράννου. Οκτώβριος. – Ο Καίσαρ-Αντίχριστος κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Mercure de France. 1896 Ιανουάριος. – Ο Alfred Jarry γνωρίζεται με τον Lugné-Poe, διευθυντή του Théâtre de lʼOeuvre, και του προτείνει πρώτα τον Υμπύ Τύραννο και μετά, υπό τον τίτλο Τα πολύεδρα, τον Υμπύ Κερασφόρο. Μάρτιος. – Ο Alfred Jarry εγκαταλείπει την ιδέα να ανεβάσει τα Πολύεδρα στο Théâtre de lʼOeuvre. Εγχειρίζει το χειρόγραφο του Υμπύ Τυράννου στον Lugné -Poe και θέτει εαυτόν στην απόλυτη διάθεσή του. Απρίλιος-Μάιος. – Ο Υμπύ Τύραννος (ή Οι Πολωνοί) δημοσιεύεται στα τεύχη 2 και 3 της μηνιαίας επιθεώρησης «Livre dʼArt», αρχισυντάκτης της οποίας είναι ο Paul Fort. Ιούνιος. – Ο Alfred Jarry προσλαμβάνεται από τον Lugné -Poe, που του αναθέτει τα ζητήματα γραμματείας, διαχείρισης, διαφήμισης κ.λπ. και τον συμβουλεύεται όσον αφορά στο ρεπερτόριο του Théâtre de lʼOeuvre για την επόμενη περίοδο, η οποία θα ξεκινήσει με το Πέερ Γκιντ του Ibsen και τον Υμπύ Τύραννο. 11 Ιουνίου. – Από τις Εκδόσεις Mercure de France κυκλοφορεί ο τόμος Υμπύ Τύραννος, δράμα εις πεζόν λόγον και πράξεις πέντε, ως ακριβώς είχε διδαχθεί υπό του θιάσου μαριονετών Théâtre des Phynances εν έτει 1888. Σεπτέμβριος. – Το «Mercure de France» δημοσιεύει το άρθρο του Alfred Jarry Για το ανωφελές του Θεάτρου στο Θέατρο (βλ. και στο παρόν), προεισαγωγή στη σκηνοθεσία του Υμπύ Τυράννου. 1η Δεκεμβρίου. – Με τον τίτλο «Paralipomènes dʼUbu» («Παραλειπόμενα του Υμπύ»), ο Alfred Jarry δημοσιεύει στην επιθέωρηση «La Revue Blanche», με τη διαμεσολάβηση του φίλου του, Félix Fénéon, μια σύνοψη του υμπικού έπους, με άφθονα αποσπάσματα από τον Δεύτερο Κύκλο του Υμπύ (Υμπύ Κερασφόρος). 10 Δεκεμβρίου. – Πρώτη παράσταση, στην αίθουσα Nouveau Théâtre (οδός Μπλανς 15), του δεύτερου έργου της τέταρτης περιόδου του Théâtre de lʼOeuvre: Υμπύ Τύραννος, δραματική κωμωδία σε 5 πράξεις του Alfred Jarry. Προηγείται μια διάλεξη του συγγραφέα (βλ. και στο παρόν). Μουσική επιμέλεια: Claude Terrasse. Σκηνοθεσία: Lugné-Poe. Ντεκόρ και μάσκες: Pierre Bonnard, Sérusier, Toulouse-Lautrec, Vuillard, Ranson και Jarry. Ερμηνευτές: Louise France (κυρά-Υμπύ), Irma Perrot (βασίλισσα Ροζαμούνδη), Firmin Gémier (κυρ-Υμπύ), Dujeu (βασιλιάς Βεγκέσλαος), Nolot (Τσάρος και Γαμίσλαος), G. Flandre (καπετάν Λέρας), Buteaux, Carpentier, Charley, Cremnitz, Dally, Ducate, Duprey, Lugné-Poe, Michelez, Séverin-Mars, Verse κ.ά. Το φυλλάδιο-πρόγραμμα της παράστασης, το οποίο εξέδωσε η επιθεώρηση «La Critique», περιλαμβάνει άλλη μία παρουσίαση του Υμπύ Τυράννου από τον Alfred Jarry (βλ. και στο παρόν). 1897 1η Ιανουαρίου. – Η επιθεώρηση «La Revue Blanche» δημοσιεύει το κείμενο «Ζητήματα Θεάτρου», απάντηση του Alfred Jarry στην κριτική που δέχτηκε ο Υμπύ Τύραννος. Από τις Εκδόσεις Mercure de France κυκλοφορεί η πολυγραφημένη ανάτυπη έκδοση του έργου του Alfred Jarry Υμπύ Τύραννος, δράμα εις πεζόν λόγον και πράξεις πέντε, ως ακριβώς είχε διδαχθεί υπό του θιάσου μαριονετών Théâtre des Phynances εν έτει 1888 και του Théâtre de lʼOeuvre, εις τας 10 Δεκεμβρίου 1896, μετά μουσικής του Claude Terrasse. – Στην έκδοση αυτή περιλαμβάνεται και η «Σύνθεση της Ορχήστρας» (βλ. και στο παρόν). Σύμφωνα με διάφορες εκδοχές, ο Alfred Jarry γράφει και καλλιγραφεί, εν όψει μιας ανάλογης πολυγραφημένης ανάτυπης έκδοσης, το έργο Ubu Cocu ou lʼArchéoptéryx (Υμπύ Kερασφόρος ή O Αρχαιοπτέρυξ), το 1897-ʼ98. Είναι η δεύτερη εκδοχή του Δεύτερου Κύκλου του Υμπύ, την οποία θα αφιερώσει αργότερα στον Thadée Natanson, διευθυντή της επιθεώρησης «La Revue Blanche». 1898 20 Ιανουαρίου. – Παράσταση του Υμπύ Τυράννου στο Théâtre des Pantins (οδός Μπαλί 6), από τις μαριονέτες του Pierre Bonnard, με τις φωνές των Louise France, Fanny Zaessinger, Jovita Nadal, Jacotot και Lardennoy. Ο Claude Terrasse παίζει στο πιάνο: την Ουβερτούρα του Υμπύ Τυράννου· στην Τέταρτη Πράξη, το Εμβατήριο των Πολωνών· στο τέλος της Πέμπτης Πράξης, το Τραγούδι του απεγκεφαλισμού, που το ερμηνεύει ο Jacotot. – Και οι τρεις αυτές παρτιτούρες κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Mercure de France, στη σειρά «Ρεπερτόριο για Μαριονέτες», και το εξώφυλλο της καθεμιάς κοσμείται και από μια πρωτότυπη λιθογραφία του Alfred Jarry. Ιούνιος. – Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Pierre Fort το έργο του Alfred Jarry Lʼamour en visites (Ο έρωτας με επισκέψεις). H ενδέκατη και τελευταία επίσκεψη (Στης κυράς-Υμπύ) δεν είναι άλλη από την Τέχνη και την Επιστήμη, ένα απόσπασμα από τον Υμπύ κερασφόρο και το τρίτο μέρος του Κουκλοθέατρου στα Πρακτικά της κλεψύδρας. 1899 Ο Alfred Jarry δουλεύει τον Τρίτο Κύκλο του Υμπύ (Υμπύ Δεσμώτης), τη συγγραφή του οποίου θα ολοκληρώσει το Σεπτέμβριο, στο Φαλαγγιστήριο της Λα Φρετ. Κατά το συγγραφέα του, ο Υμπύ Δεσμώτης προτείνεται ως «αντίβαρο στον Υμπύ Τύραννο» και πόρρω απέχει απʼ τα μαθητικά σκαρώματα της Ρεν, ενώ, κατά τον J.H. Sainmont, είναι «μια μυθοπλασία ενηλίκων, πληθωρική μέσα στο παταφυσικό παιχνίδι των ταυτόσημων αντιφάσεών της, κεχρισμένη αυθάδης με επίσημο και μεγαλοπρεπές διάταγμα». Στο Παρίσι, κυκλοφορεί το Εικονογραφημένο Αλμανάκ του κυρ-Υμπύ (Ιανουάριος-Φεβρουάριος-Μάρτιος 1899). Το τομίδιο αυτό εγκαινιάζει τον Τέταρτο Κύκλο του Υμπύ, ο οποίος είναι ιδιαιτέρως προσανατολισμένος προς την πολιτική, τη λογοτεχνική, την καλλιτεχνική και την αποικιακή επικαιρότητα, και κοσμείται με σχέδια του Pierre Bonnard. 1900 Οι Εκδόσεις Revue Blanche εκδίδουν τον Υμπύ Δεσμώτη. Προτάσσεται το κείμενο του Υμπύ Τυράννου, επαυξημένο με το Τραγούδι του απεγκεφαλισμού, που ανήκει στον Υμπύ Κερασφόρο. 1901 1η Ιανουαρίου. – Στον Τέταρτο Κύκλο του Υμπύ προστίθεται το Εικονογραφημένο Αλμανάκ του κυρ-Υμπύ (20ός αιώνας), προϊόν συνεργασίας των Alfred Jarry, Pierre Bonnard, Claude Terrasse, Fagus και Ambroise Vollard, που είναι και ο εκδότης του, χωρίς να εμφανίζεται. 10 Νοεμβρίου. – Πρώτη παράσταση του έργου Ubu sur la Butte (O Υμπύ στο λόφο) στο 4 zʼArts της Μονμάρτρης, από τις μαριονέτες του Κουκλοθεάτρου Gueules de Bois, τις οποίες κινεί ο Anatole, του Κουκλοθεάτρου Champs-Elysées. – Θα περάσουν πέντε χρόνια έως ότου εκδοθεί ο Υμπύ του Πέμπτου Κύκλου. 1902 21 Μαρτίου. – Ο Alfred Jarry εκφωνεί στον Κύκλο της Ελεύθερης Αισθητικής στις Βρυξέλλες μια διάλεξη σχετικά με τις μαριονέτες και διαβάζει σκηνές από διάφορα έργα του Théâtre des Pantins: Les Silènes του Grabbe, Vive La France! του Franc-Nohain, Paphnutius του A.F. Herold, LʼAbbé Prout του Paul Ranson και Υμπύ Τύραννος. Το έργο Le Jardin des Ronces του F.A. Cazals κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις La Plume, μαζί με μια «Παροχή αδείας χρήσεως αποσπασμάτων του Υμπύ Τυράννου» του Alfred Jarry και πρόλογο της Rachilde. 1903 15 Φεβρουαρίου – Η επιθεώρηση «La Revue Blanche» δημοσιεύει το «Λουτρό του βασιλιά», δοξαστικό σονέτο του Alfred Jarry για τον Υμπύ. 1906 2 Απριλίου. – Ο Alfred Jarry γράφει στον Laurent Tailade για να τον παρακινήσει να υποστηρίξει (και να προλογίσει) «μια συντομευμένη έκδοση του Υμπύ Τυράννου» η οποία είναι ήδη στο τυπογραφείο για λογαριασμό των Εκδόσεων Sansot και για την οποία ο Lucien Guitry «δε θα είχε αντίρρηση να διαθέσει το θέατρό του». Μάιος. – Ο Πέμπτος Κύκλος του Υμπύ, Ο Υμπύ στο λόφο, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Sansot, στη σειρά «Κακότεχνο Θέατρο». Θα τον διαδεχόταν ένας Υμπύ Απόκρυφος, η δεύτερη εκδοχή του Υμπύ Κερασφόρου, η οποία, όμως, δε θα εκδοθεί ποτέ. Στο σπίτι της αδελφής του στο Λαβάλ, ο Alfred Jarry, πολύ βαριά άρρωστος, κοινωνεί την τελευταία μετάληψη και, στις 28 Μαΐου, παραγγέλνει στη Rachilde: «Αυτή τη φορά, ο κυρ-Υμπύ δεν γράφει μες στον πυρετό. (Αρχίζει σαν διαθήκη, την οποία, άλλωστε, έχει κάνει.) Νομίζω ότι έχετε καταλάβει: δεν πεθαίνει (συγγνώμη – μου ξέφυγε η λέξη) απʼ το πιοτό και άλλα όργια. Δεν τον διακατείχε αυτό το πάθος και είχε τη φιλαρέσκεια να καλέσει όλους τους “σκατιάτρους” να τον εξετάσουν. Δεν έχει κανένα πρόβλημα – ούτε στο συκώτι, ούτε στην καρδιά, ούτε στα νεφρά, ούτε καν στα ούρα! Είναι, απλώς, εξαντλημένος (παράδοξο τέλος για κάποιον που έγραψε το Υπεράρρεν), κι ο λέβητάς του δε θα τιναχτεί στον αέρα, αλλά θα σβήσει. Θα σταματήσει σιγά σιγά, σαν κουρασμένη μηχανή. […] Τότε, ο κυρ-Υμπύ, που δικαιούται να ξεκουραστεί και με το παραπάνω, θα προσπαθήσει να κοιμηθεί. Πιστεύει πως, όταν ο άνθρωπος αποσυντίθεται, ο εγκέφαλος συνεχίζει να λειτουργεί και μετά θάνατον, και πως αυτά ακριβώς τα όνειρά του είναι ο Παράδεισος». 1907 Την 1η Νοεμβρίου, στις 4.15 το απόγευμα, ο Alfred Jarry πεθαίνει στο νοσοκομείο. Η κηδεία του θα γίνει την Κυριακή 3 Νοεμβρίου. «Φύγαμε στις 3 η ώρα», σημειώνει ο Léautaud στο ημερολόγιό του. «Σταματήσαμε για ένα εικοσάλεπτο στον Άγιο Σουλπίκιο, κι ύστερα πήραμε το δρόμο για το Μπανιέ. Θα πρέπει να φτάσαμε εκεί κατά τις πέντε… Ο Mirbeau, o Descaves και ο Renard ακολούθησαν μέχρι τέλους» – το ίδιο και οι Maurice Beaubourg, Charles-Louis Philippe και Paul Valéry.

Συγγραφεις